آستارا شمالی ترین شهر گیلان به مساحت ۳۳۴ کیلومتر است که از مغرب به کوههای پوشیده از جنگل تالش از مشرق به سواحل شنی دریای خزر می رسد که تخته سنگهای بزرگی زینت بخش سـواحل آن است ایـن شهـرکه در موقعیت َ۵۲ و ْول و َ۲۵ و ْ۳۸ عرض جغرافیایی قرار دارد از شمال نیز به رودخانه «آستارا» یا ، «آستارا چای» منتهی می شود که خط مرزی ایران وجمهوری آذربایجان است .
متوسط میزان بارندگی این شهر ۸/ ۱۲۱۴ میلیمتر بوده و دمای هوای آن بین حداقل ۱۲-تا حداکثر ۵/ ۳۸+ درجه سانتیگراد متغیر است .

جمعیت

این شهر از نظر تقسیمات کشوری به یک بخش شامل شهر آستارا ، دهستانهای حیران ، ویرمونی ولوندویل تقسیم میگردد. جمعیت شهر ۶۳۲۵۴ نفر است که ۳۱۷۷۴ نفر مرد و ۳۱۴۸۰ نفر زن می باشند . ساکنان شهر به زبان آذری ودر روستاهای کوهپایه ای وجنوبی به زبان تالشی تکلم می کنند         .

نام آستارا

در مورد وجه تسمیه شهر گویند چون سالها پیش در این محل تپه های شنی برکه و مرداب ونیزارهای فراوانی وجود داشته که راه رفتن را شکل و مستلزم احتیاط می نمود . از این رو به این محل به زبان تالشی (آهسته رو) یا (آسته رو) می گفتند . کم کم با ورود مهاجران ترک زبان خصوصا از اردبیل این لفظ به صورت آستارا درآمد .

سیمای فرهنگی
آستارا تا زمان صفویه اهمیت نداشت اما پس از آن به سبب بسط تجارت و موقعیت جغرافیایی ونظامی اهمیت یافت وقلعه های زیادی در آن ساخته شد . در محل کنونی آستارا دهی به نام دهنه کنار بود که از زمان قاجاریه به بعد بخاطر صدور کالا و رفت وآمد تجارتوسعه یافت و سبب شد که تمدن جدید اروپا زودتر وارد این شهر شود به طوریکه همزمان با تاسیس مدرسه دارالفنون در تهران مدرسه صادقیه در آستارا گشایش یافت ونیز در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی یک باب مدرسه دخترانه ، یک کتابخانه ویک قرائت خانه نیز دایر شد و از نظر میزان سواد در حال حاضر رتبه اول رادر استان دارا است . دانشگاه آزاد آستارا با بیش از۴۰۰۰ دانشجوی رشته‌های مختلف دراین شهر فعالیت دارد.

اقتصاد
آستارا تا مدتها به دلیل تنگنا های سیاسی و جغرافیایی دچار رکود بود اما در سالهای اخیر وپس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی با احداث راه ترانزیت آستارا – اردبیل در مسیر گردنه زیبا وجذاب حیران با جاذبه های طبیعی فراوان خود ونیز به دلیل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و رفت وآمد‌های مرزی ومبادلات بازرگانی رونق اقتصادی آن تجلی بیشتری یافت . توسعه شهری در سالهای اخیر ورفاه اقتصادی نسبی مردم باعث تغییر شیوه معماری شهرنیزگشته است .آستارا اکنون به خاطر وجود بازارهای روسی ودیگر بازارهای ساحلی ، هرساله پذیرای مسافران و خریداران بی‌شمار اینگونه کالاهاست که در عین خرید از دیدن مناظر زیبای شهر نیز غفلت نمی‌کنند واز روحیه خوب و مهمان نواز مردم وطبیعت سرسبز آن هم بهره می برند.

محصولات
آستارا شهری است که محور عمده فعالیتهای مردمش برپایه کشاورزی است . کاشت برنج در ۳۲۰۰ هکتار زمین و شالیکوبی در ۱۰ کارخانه برنجکوبی تولید به ۱۵۱۰۷ تن محصول در سال منجر می شود . نیز از ۳۰۰ هکتار زمین زیر کشت توتون هر ساله ۲۱۰ تن برگ سبز بدست می آید. گندم نیز در ۱۱۰۰ هکتار کشت می شود و ۲۹/۳۸۵ تن در سال محصول میدهد .
از دیگرفراورده های آستارا عسل است که زنبورداران در دامنه های سرسبز و خوش آب وهوای حیران هر ساله ۹۶۵۱۵۰ کیلو گرم عسل تولید می کنند و تعدادکندو های این شهرستان پس از تالش در رتبه دوم قراردارد . وجود دریای خزرعلاوه بر صید ماهی به خاطر وجود صدفهای کنار ساحل ، ماده اولیه ارزان ومناسبی برای کارخانه های تولید خوراک طیور و ماهی وام ساخته است . صنعت جهانگردی نیز از دیگر منابع درآمدزای آستاراست . از جاذبه های شهرستان وجود دکه های کوچک وبزرگ بین راهی است که درکنار جاده ونزدیک جنگل های انبوه به عرضه تمشک ، فندق گردو ، بلال ، گل گاو زبان ، آلوچه ، عسل ودیگر محصولات می پردازند وتن خسته مسافران در سایه کومه های با صفای آنها دمی می آسایند .

مرداب استیل
از دیدنیهای طبیعی آستارا می توان به مرداب استیل و استخر عباس آباد واقع در ۵/۲ کیلومتری جاده تالش به آستارا در غرب جاده اصلی وجنوب ( غلام محله ) اشاره کرد . در سالهای اخیر به دلیل پیدایش این جاده از مرغان مهاجراثرچندانی نیست . وسعت این استخر۱۳۸ هکتار وعمق متوسط آن یک متر است . ذخیره آبی آن ۵/۱ میلیون متر مکعب است وتنها منبع آب تامین کننده ۴۰۰ هکتار شالیزار است . در این محل درختان توسکا در برخی از مناطق کم آب تر روییده بود که به خاطر پوسیدگی بر سطح آب به حالت شناور باقی مانده وشبه جزیره های کوچکی را تشکیل داده و منظره بدیعی را پدید آورده اند    

            .

آرامگاه شیخ مجمود خیوی
از دیگر آثار تاریخی شهر می توان به بقعه شیخ محمود خیوی اشاره کرد که در یک منطقه جنگلی در ۵ کیلومتری جاده آستارا به اردبیل وبه فاصله ۳ کیلومتر از جاده اصلی قراردارد . این بقعه با سنگهای تراش دار ساخته شده دارای گنبد دو پوش سنگی است . از زندگی واحوال شیخ اطلاع کافی نداریم اما برخی او را از نوادر اهل سنت میدانند وامروزه نیز بقعه شیخ توسط اهل سنت اداره می شود . برخی هم شیخ را فردی از خیاو (مشگین شهر) می دانند . شهرستان آستارا دارای یک مهمانسرا با ۳۲ اتاق و ۷۰ تخت و ۶ مسافر خانه است که همواره پذیرای مسافران و گردشگران بوده و در کنار منازل مسکونی خالی به امر تامین سکونت همت می گمارند .موقعیت خاص ژئوپولیتیکی این شهر همواره توجه خاص را می طلبید و در گذر زمان دگرگونیهای منطقه ای و جهانی بر آن و موقعیتش تاثیر فراوان گذاشته است

مراکز دیدنی و تاریخی

* آبشار لاتون (بارزاو
* آبگرم علی داشی
* آبگرم کوته کومه
* آسیو شوان (آسیاب آبی)
* امامزاده ابراهیم وقاسم
* باغ ملی
* بقعه پیر قطب الدین
* بقعه سید محمد دوست
* بقعه‌ی شیخ تاج الدین محمود خیوی
* دوستاق خانه (خانه دیو یا زندان
* ساحل صدف
* طرق مظفری
* قلعه شیندان
* قلعه ی تک آغاج
* منطقه حیران
* پارک حیاط وحش لوندوی
* بهشت کاکتوس‌ها
* باغ پرندگان آستارا

منبع:پایگاه تخصصی و مرجع تالش شناسی  نویسنده نگاه عبدلی