خانه های گلی شمالی نمونه های بی مانند تاریخی هستند، آنها محیطی آرام و دور از دغدغـه زندگی شهری دارند، برای آنهایی که رویای زندگی در طبیعت را دارند بینظیر میباشد.
تا اواخر قرن “۲۰ “تمام خانه های روستایی گیلان خونه گلی ، زگالی و دار ور چین بودند، ساخت و نگهداری این خانه ها مشکل بود، و به مرور با گذشت به سبب گرانی چوب و استاد بنا و نجاربسیار گرانتر تمام می شد.
این خانه ها ، بخاطر ساختاری از گل و چوب و پوشال و سفال، در آنها عایق بندی کاملاً رعایت شده بود. با داشتن سبک معماری در تابستان ها خنک و در زمستان گرم بود، همچنین حرارت مرکزی (اجاق هیزمی=کَله) داشت، که از هیزم و ذغال بود، یعنی کنترل انرژی رعایت شده بود.
چار چوب و اسکلت این خانه ها معمولاً از ستون های قطور درختان راش، شمشاد و بقیه نظیر شاقوز (شب خُس) است، و در چهار دیواری آن از جست های بلند و باریک درخت انجیلی، که دارای چوب سخت و مقاومی است استفاده می شود.
جست های مزبور را در اصطلاح محلی شوش می نامند، آنها را به فواصل مساوی در حدود چهار انگشت نصب می کنند. شوش را معمولاً با پوست شاخه های درخت لرک که دارای الیاف محکمی است، به اسکلت بنا وصل می کنند. پس از آنکه ساختن کلی اسکلت و نصب درب و پنجره و روزنه های لازم تمام شد، فواصل شوش ها را با گل پر و مسدود می سازند، و بدین طریق دیواری عایق ایجاد می کنند.
بام این خانه ها با کلش برنج و گندم و علف هایی به نام گالی پوشیده می شود، شیب بام را حتی المقدور زیاد می گیرند تا به طرف بیرون (اصطلاح گیلکی چِچِل دُم= چکه انداز) هدایت می نمودند، تا باران های شدید و مداوم شمال به درون خانه نفوذ نکند.
معماری خانه های گیلان
گردآورنده افسانه امانی
خانه اربابی ،روستای دهکا ،دهه ۳۰
