تمدن گیلان دارای پیشینه بسیار طولانی و پر افتخار است و شاید بتوان گفت که سند این پیشینه میراث به جا مانده از نیاکان ماست که گویای تمام حوادث گذشته است.
“خانه خواجه آوادیس” حدود ۱۱۶ سال پیش و در زمان ناصرالدین شاه قاجار توسط “آوادیس هوردانانیان” بنیانگذار مدرسه- کلیسا “آهوردانانیان” واقع در خیابان سعدی رشت خریداری شده و در همین سال ساخته شده است ولی مالک و یا سازنده اولیه آن معلوم نمی‌باشد.
آوادیس بناهای زیادی را در رشت می‌سازد از جمله خانه آوادیس که در چند کوچه بالاتر از این بنا و تا سالهای اخیر موجود بوده است. آوادیس این خانه و بسیاری از املاک دیگر خود را در زمان حیاتش وقف می‌کند، ولی بعدها این خانه به دلایلی فروخته میشود.
در سال ۱۹۰۵ میلادی این خانه توسط دختران و دامادهای مرحوم آوادیس به شخصی به نام “آوانِس آوانسیان” ارابه‌چی (که در اصل صاحب شرکت ارابه‌رانی بوده و بین رشت و تهران و دیگر شهرهای ایران ارابه‌رانی می‌کردند) فروخته میشود.
در سالهای ۲۰ شمسی این خانه به “طاطاووس ینوک آوانسیان” که از ناحیه قره‌داغ ارس باران به رشت مهاجرت می‌کنند فروخته میشود.طاطاووس در ابتدا به تجارت ابریشم در ایران می‌پردازد. بعدها به علت فعالیت در تجارت چوب، نمایندگی صنایع چوب اسالم در رشت را می‌گیرد.
وی در سال ۸۵ خانه مذکور را به مجتمع خاتم‌الانبیا رشت می‌فروشد و ساکن تهران می‌گردد. در همان سال به علت ریزش برف- که از روی سقف مجتمع به روی سقف این بنا وارد می‌آید- بخشی از این ساختمان آسیب می‌بیند که همین امر باعث میشود اداره فرهنگ و ارشاد رشت تصمیم به تخریب کامل این بنا و ساختن پارکینگ در محل مذکور را بگیرد. این موضوع با پیگیری بعضی از مردم و فرهیختگان شهر و جمع‌آوری طوماری درسال ۸۷ منتفی شده و با دخالت سازمان میراث فرهنگی مقداری از سقف این بنا باز سازی میشود. در حال حاضر این بنا در تملک میراث فرهنگی استان قرار دارد.
متأسفانه در برخی از جراید و متون امروزی، به علت ناآشنایی با منابع تاریخی، از این بنا به نام “خانه آوانسیان” یاد کرده‌اند. این بنا نام خود را از اسم “خواجه آوادیس هوردانانیان” گرفته است. وی تاجر ابریشم و از ارامنه اصفهان بوده و در دهه ۱۸۷۰ میلادی ساکن رشت می‌گردد. اشکوب زیرین خانه محل نگهداری نوغان بوده است. ارامنه اصفهان به مردی که متشخص و دارای اعتبار بوده لقب “خواجه” به معنای “بزرگ”، “آقا” و یا “ارباب” می‌دادند. بعد از وی دو خاندان “آوانسیان” ساکن بوده‌اند. اتفاقاً هر دو مهاجر از ناحیه ارس باران می‌باشند ولی دو خانواده هیچ نسبت فامیلی نداشته‌اند و صرفاً تشابه اسمی دارند. و تا امروز نزد ارامنه گیلان به اسم “خانه آوادیس” معروف میباشد.
منبع سایت گیلان ما
گردآورنده افسانه امانی
