حمام، در گذشته «گرمابه» نامیده می شد، در واقع گرمابه ساختمانی گرم، متشکل از رختکن یا سربینه، گرمخانه، خزینه، تون و انبار سوخت بود که نه تنها محلی برای شستشو و نظافت بود، بلکه محلی برای تجمع و دیدار مردم نیز به شمار می آمد. ابن اخوه در کتاب «آیین شهرداری»، در خصوص ساختمان گرمابه نوشته است: بدان که اثر طبیعی گرمابه، گرم شدن به وسیله هوای آن و خیس شدن به وسیله آب آن است؛ سرای اول خشک کننده و خیساننده و سرای دوم گرم و نرم کننده و سرای سوم گرم و خشک کننده است. علاوه بر این گرمابه ها در گذشته در مناسبت های مختلفی چون: عید نوروز، مراسم عروسی، به هنگام سفرهای زیارتی، دیدار با بزرگان، آشتی دادن افراد و ده ها موارد دیگر کاربردهای مهمی داشت.
هرچند روند ساخت حمام در دوره پس از اسلام رونق داشت و تا اواخر دوره قاجار و حتی تا به امروز ادامه یافت ولی کشف حمام در بناهای تخت جمشید، گویای قدمت ساخت گرمابه در دوران پیش از اسلام است. با این وجود، باید گفت؛ رونق ساخت حمام به دوره صفویه برمی گردد. به طور که در این دوره، تعداد زیادی حمام در شهرهای مختلف ایران ساخته شده که برخی از آن ها در نوع خود شاهکاره ای هنری به شمار می آیند.
حمام مریان مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان طوالش، بخش مرکزی، روستای آق اولر واقع شده وشایان ذکر است حمام مریان به دستور نصر الله خان (سردار امجد)، توسط معماری از کشور آلمان بر روی زمین شیب دار و در فضایی به مساحت ۱۳۱ متر مربع ساخته شده است.
درحال حاضرتوسط سازمان میراث فرهنگی مرمت وبازساری شده است.
منبع سایت میراث فرهنگی
گردآورنده افسانه امانی
باز درود… دوست گرامی حمام مریان در برای دویست سال پیش و توسط نصرت الله خان سردار امجد تالش ساخته شده است… که این ساختمان و سه ساختمان ادیگر ان در اسپییه که که باتاسف باید عرض کنم تمامی تاریخ ما توسط عده ای از ضد تالشسیم تغییر داده شده میباشد توسط سردار امجد از شیر زنان و تخم مرغ ساخته شده… و نام اسلی مریان و اق اولر هم اسپییه کا و یا نوءا ده میباشد نه اق اولر.. ترک های که ب سرزمین ما برای از بین بردن زبان و فرهنگ تالش ما ب اینجا امده اند این نام را ب ان جا گزاشتند… خواهشمندم در مورد اسامی روی محله ها و خود شحر تالش دقت کنیید.. با احترام و سپاس
نواده هم قصه جالبی دارد که تالشان کنونی در ارتفاعات تالش مثل دران، کچی مر، ناوان، کله ور، گاودول، مکش و … درباره آن سخن می گویند. در واقع ترک زبانان آن سوی راه حرامی با آمدن به نواده یا نوادی خانه هایی را دیدند که دارای نمای سفید هستند به انها آق اولر گفتند. و چون به مرور در منطقه ساکن شدند و چون شاید توان فراگیری زبان شیرین تالشی را نداشتند یا شاید نخواستند یاد بگیرند بر روی نامهای ساختگی تاکید و اصرار نمودند و حالا این گونه رایج شده که به نظر آنها مقصر نیستند بلکه ما و شما هم مقصر هستیم که حتی با تغییر نامرسمی آنها هم کاری نکردیم نه ما بلکه بخشداری و دهیاری و شورای روستا و شهر هم به نوعی دیگر در رواج این گونه اسامی مقصرند. البته روستا های دیگری هم نام ترکی گرفته اند مانند؛ دیزگاه، داش دیبی، صله یوردی، رشه یوردی و….