سعید شفقتی چروده

مردمان روستا :

مردم این روستا همانند سایر اقوام تالش از آداب و سنن خاص خود برخوردار ند . این آداب در پوشش لباس ، تکلم ، رفت و آمد ، انجام فرایض دینی ، ازدواج ، و . . . بسیار حائز اهمیت برای مردم است و بیشتر افراد بر آن معتقد و عملاً آن را رعایت می کنند .

لباسهای مردان از قبیل شلوار ، کت ، جلیقه ، کلاه و جوراب ، عموماً از جنس نسوج بافته شده از پشم گوسفندان که « شال shal » نامیده می شود ، می باشد . لباس های زنان از پارچه های رنگارنگ و با طرحهای متنوع به صورت سنتی و محلی میباشد که خود زنان هر خانواده برای دوخت آن اهتمام میورزند . در واقع در هر خانواده زنان دوختن لباسهای محلی تالشی را از مادران خود آموخته اند و برای خود کارهای دوخت و دوز را انجام میدهند. زنان علاوه بر این کارها ، در طول روز به کارهای دیگری از قبیل پختن نان و نیز قالب گیری پنیر و فرآروده های شیر می پردازند . مردان نیز در خلال کارهای روزمره به کارهای دیگر مشغول می شوند .

تمامی ساکنین « چَروَدِه » به زبان مادری خود یعنی تالشی تکلم می کنند و هرگز به زبان دیگری صحبت نمی کنند .

در گذشته های نه چندان دور که راه ماشین رو در روستا وجود نداشت تمامی رفت و آمد ها توسط چهارپایان و عموماً با اسب و قاطر در راه های کوهستانی و صعب العبور و در بعضی اوقات با پای پیاده صورت می گرفت . اما امروزه با انواع وسایط نقلیه متعدد انجام میگیرد .

مراسم جشن ازدواج جوانان نیز از آداب دیدنی این روستا میباشد . به این صورت که در روز عروسی جوانان با برگزاری مسابقه های زور آزمایی یا کشتی محلی به جشن رونق خاصی می بخشند . این زورآزمایی که با پنجه اندازی شروع می شود و سپس چندین بار دو رقیب ضمن دور زدن میدان مبارزه سعی در بهم زدن تعادل همدیگر می نمایند آنگاه هر یک از رقبا که قدرت بیشتری داشته باشد با از جا کندن رقیب خوب و خاک کردن شانه های وی برنده شده و به عنوان قویترین مرد روستا شناخته می شود و بدین صورت مسابقه پایان می یابد . در مدت برگذاری مسابقه زنان و دختران جوان نیز به طرق مختلف مسابقه را از دور و نزدیک پیگیری میکنند . چه بسا در این زورآزمایی ها دختران همسران آینده خود را انتخاب کنند .

یکی دیگر از آداب جالب مردمان این سرزمین برگزاری نماز جماعت در اعیاد فطر و قربان است .

یک روز قبل از عید زنان در خانه خود به درست کردن انواع شیرینی و حلوا می پردازند تا در روز عید آن را بر میهمانان خود عرضه دارند .

در ساعات اولیه روز عید مردان و پسران با حضور در مسجد بزرگ روستا ( مسجد عبداللهی ) گرد هم می آیند و ریش سفیدان و برخی از افراد محلی با خواندن « مولود نامه » و« صلوات نامه » مردم را به شرکت در نماز روز عید دعوت می کنند . سپس همگی با هم عید را جشن گرفته و به اقامه نماز جماعت ، روز عید می پردازند .

در این مدت و تا ظهر در هر خانه ای زنان مشغول آماده کردن ناهار روز عید می شوند . پس از آماده شدن غذا ، آن را در ظروف مختلف سِرو می کنند و با گذاشتن در سینی بزرگی و قرار دادن آن بر روی سر خود که در زیر آن سینی پارچه یا دستمالی را بصورت حلقه درست کرده و قرار داده اند به مسجد می آورند و غذاهای رنگارنگ را در نزد نمازگزاران می گذارند و خود در گوشه ای از حیاط مسجد به نظاره می نشینند . پس از اتمام غذا خوردن ، جوانترها سینی ها را جمع آوری نموده و در گوشه ای از حیاط مسجد می نهند تا هر کس ظروف خود را برداشته و راهی منازل خود شوند . پس از اقامه نماز ظهر افراد با حضور در قبرستان های محل بر اموات مدفون در آنجا به هدیه فاتحه الکتاب می پردازند و سپس راهی منازل خود می شوند .

آیین چهارشنبه سوری :

یکی از آئینهای سالانه ایرانیان چهارشنبه سوری یا به عبارتی دیگر چارشنبه سوری است. مردمان روستای چروده همچون سایر ایرانیان در آخرین سه شنبه سال خورشیدی ، با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می روند .

در روزهای قبل از آخرین چهارشنبه سال ، همه افراد روستا در تکاپو و فعالیت هستند . زنان با درست کردن انواع تنقلات و آجیل محلی از قبیل تخم کدو ، تخم آفتابگردان عدس ، کنجد و همچنین انواع شیرینی محلی ، برای برگذاری جشن آخرین چهار شنبه سال آماده می شوند . آب پز کردن تخم مرغ و رنگ آمیزی آن با انواع گیاهان بصورت سنتی و گذاشتن آن در سَرِ سفره از دیگر آداب آماده شدن برای روز جشن آخرین چهارشنبه سال است . علاوه بر اینها انواع میوه از قبیل به ، سیب ، گلابی ، انبرود ، ازگیل وحشی فرآوری شده از سایر مخلفاتی هست که در سفره شب چهار شنبه سوری تا روزهای آخر عید نوروز موجود می باشند .

جالب ترین بخش جشن در شامگاه و پیش از غروب کامل خورشید و نیم تاریک شدن آسمان است . در این لحظه هر خانواده بوته های خار و یا کاه را که از پیش فراهم کرده اند روی زمین حیاط خانه و یا در گذرگاه در سه یا پنج یا هفت «گله» کپه می کنند . سپس زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و بوته ها را آتش می زنند . در این هنگام از بزرگ تا کوچک هر کدام سه بار از روی بوته های افروخته می پرند، تا مگر ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و محنت را از خود بزدایند و سلامت و سرخی و شادی به هستی خود بخشند .

در پایان مراسم پریدن از روی آتش همگی به منازل خود رفته وکودکان و نوجوانان با همدیگر مشغول نوعی بازی که به «تخم مرغ بازی » موسوم است می پردازند . به این صورت که هر یک با برداشتن یکی از تخم مرغهای آب پز شده رنگی ، و گرفتن آن در دست خود به طوری که فقط بخش کوچکی از سر یا ته تخم مرغ معلوم باشد با طرف مقابل خود به بازی مشغول می شوند . نفر مقابل هم با زدن تخم مرغ خود بر سر تخم مرغ حریف تا جایی که یکی از تخم مرغها شکسته شود ، بازی را ادامه می دهد . آنگاه فردی که تخم مرغش شکسته شده باید آن را به نفر مقابل واگذار کند .

یکی دیگر از مراسم و سنت های این شب ، دستمال انداختن جوانان است . در این رسم جوانان و نوجوانان با چیدن گلهای بنفشه که تازه از خاک سر در آورده اند و پیچیدن آن گلها به دستمالی ، در شب چهارشنبه سوری ، به یکباره با گشودن درب منازل همسایه ها و انداختن آن دستمال به درون منزل ، فرا رسیدن نوروز و بهار را به آنان بشارت می دهند ، صاحب خانه نیز متقابلا با گشودن گره دستمال و قرار دادن نقل،شیرینی و سکه در آن مجدداً دستمال را به آن شخص تحویل می دهند . ( گاها از گلهای بنفشه دستمال شاخه ای را بر می دارند ) .

نورزو نامه خوانی :

نوروزنامه خوانی یکی از کهن ترین و جالبترین رسوم ایرانیان است که در هر گوشه از این سرزمین پهناور به زبانی خوانده می شود .

در اقصی نقاط تالش و به خصوص در روستاهای آن این رسم شکل دیگری به خود گرفت است . جوانان و مردان روستا به صورت انفرادی و یا در دسته های دو یا چند نفره از چند روز مانده به عید نوروز تا یک روز قبل از عید به خواندن اشعار محلی و قدیمی ایرانی در مدح بهار می پردازند .

دوستان خوبم در پست بعدی که بزودی منتشر خواهد شد ، به بررسی بافت سنتی خانه های چروده خواهم پرداخت .

کشاورزی و محصولات تولیدی در چروده

بواسطه وجود چشمه های متعدد و پر آب و همچنین وجود زمینهای حاصلخیز ، کشاورزی در این روستا رونق چشمگیری دارد بطوری که کمتر زمین را میتوان مشاهده کرد که در آن محصولی وجود نداشته باشد و کشت و کاری در آن صورت نگرفته باشد .

هر یک از ساکنین در بخش اعظمی از زمین های تحت مالکیت خود به کشت انواع محصولات از قبیل : سیب زمینی ، پیاز ، سیر ، پیازچه ، انواع سبزی ، انواع لوبیا ، آفتاب گردان ، ذرت ، انواع کدو ، گوجه ، خیار و گندم جهت مصارف خود و بعضاً فروش در بازارهای هفتگی در شهرهای پره سر و رضوانشهر ، اشتغال دارند . این محصولات توسط اکثر ساکنین روستا ، اعم از کوچ نشینان ، خوشنشینان و ساکنین دائم کشت میشود .

کشت ذرت و انواع لوبیا :

در « چَروَدِه » علاوه بر زمینهای کشاورزی باغات بزرگ و متعدد میوه و گردو وجود دارد .

در باغات میوه بیشترگونه های مختلف سیب ، گلابی ، گیلاس ، آلو ، به ، انگور ، فندق ، انجیر و . . . وجود دارد . گونه « سیب » موجود در این باغات خود بیش از?۰ نوع مختلف میباشد که در فاصله ماه های تیر تا آبان رسیده می شوند و قابل استفاده میباشند . همچنین گونه «گلابی » موجود در این باغات از انواع مختلف این میوه میباشد که از جاهای دیگر به اینجا آورده شده و بر روی پایه گلابی وحشی پیوند شده اند .گونه « به » نیز از چند نوع مختلف میباشد . این تنوع میوه ها ی رنگارنگ در باغات « چَروَدِه » زیبایی خاصی به این روستا بخشیده است .

گردو از دیگر محصولات باغی در « چَروَدِه » می باشد که از اهمیّت خاصی برای مردم « چَروَدِه » برخوردار است به طوری که هیچ باغی و زمینی را نمیتوان یافت که در آن درخت گردو وجود نداشته باشد . در واقع گردو از محصولات مهم و نقش آفرین در اقتصاد خانواده های روستا می باشد

درختان تناور گردو در هر حیاتی و در جلوی منازل خود زیبایی خاصی به این روستا داده و هم صاحب آن ملک از سایه آن درخت استفاده میکند و در ایام گرم سال بویژه در روز های تابستان با پهن گردن فرشی در زیر سایه آن به استراحت می پردازند .

تولید گردو را میتوان یکی از منابع مهم درآمد برای روستاییان برشمرد . چون با فروش بخشی از گردو مازاد بر نیاز خود ، بخشی از مخارج زندگی را تامین می نمایند .

خصوصیات آب و هوا در فصول مختلف سال :

در روستای « چَروَدِه » آب و هوای مختلفی در هر فصل وجود دارد .

در فصل بهار هوایی بسیار لطیف با جلوه ای خاص از طبیعت که باز شدن برگهای تازه و رویش سبزه و چمن را در پی دارد . همچنین وزش نسیم های بهاری و آواز بلبلان و فاخته (کوکو) جلوه های فصل بهار را صد چندان میکند .

در فصل تابستان هوایی گرم و خشک بر روستا حاکم است اما بواسطه وجود رودخانه پر آب و زیبایی در سمت جنوب غربی روستا و وزش بادهای فصلی که از ساعات اولیه ظهر آغاز و تا عصر هنگام ادامه دارد این هوای گرم با خنکی حاصل از باد تعویض شده و روز را قابل تحمل و جذاب میکند .در روزهای پایانی شهریور ماه با کم شدن از شدت گرما و ورود هوای مرطوب در اکثر روزها هنگام عصر مه غلیظی کل روستا را فرا می گیرد بطوری که تشخیص اجسام در فاصله بیش از سه متر عملاً غیر ممکن میشود .

در فصل پاییز مخصوصاً اوایل مهر تا اواسط آبان شاهد مطبوع ترین آب و هوا خواهیم بود . که گاهی با وزش بادهای موسمی بنام گرمش سکوت نسبی روستا در هم میشکند . اما از نیمه دوم آبان تا اواخر پاییز با بارش باران و گاهاً برف دیگر از آن آب و هوای مطبوع خبری نیست ضمن اینکه وزش باد های سرد و سوزان نوید زمستانی سخت را میدهد . فصل زمستان عمدتاً خشک و سرد است به طوری که بارندگی در این فصل عموماً بصورت برف میباشد . پیران و ساکنین روستا بارش برف به ارتفاع بیش از دو متر را اقرار نموده اند .

به طوری که برخی از یادداشتهای سران روستا بر اوراق کتب قدیمی ، مهر تائیدی است بر این مدعا . در بخشی از این یادداشتها اینگونه آمده است :

” در تاریخ دوازدهم اسفند ماه سال یکهزار و سیصد و هفده به قدرت یزدان ، برف بی پایانی به ارتفاع بیش از دو متر نازل گردید ،که خسارت فاحشی بر اغنام و احشام این دیار وارد آمد “

و در بخشی دیگری از این یادداشتها اینچنین آورده اند :” در تاریخ اول فروردین سال یک هزار و سیصد و سی و پنج خورشیدی در چروده یک هفته متوالی برف باریده به میزان یک و نیم متر “

در قسمتی دیگر نیز این نوشته به چشم میخورد :

” در تاریخ ششم فروردین ماه سال یکهزار و سیصد و سی و شش برف به میزان نیم متر بارید که احشام دارها خسارت بسیار دیدند ” .

با این اوصاف میتوان به جرات گفت که « چَروَدِه » دارای زمستانهای خشنی است که بعضاً تا روزها و هفته ها در فصل بهار نیز همین منوال برقرار است .

چَروَدِه روستایی زیبا و ییلاقی در ۳۳ کیلومتری شهر پره سر

چَروَدِه ( Charvadeh ) از روستاهای ییلاقی بسیار زیبا با استعدادهای بالقوه کشاورزی و توریستی با جاذبه های طبیعی از جمله کوهستانهای اطراف و رودخانه خروشان و پر آب با چندین آبشار بزرگ و کوچک در سراسر مسیر خود و همچنین باغات میوه ، گردو و زمین های کشاورزی با خاک حاصلخیز و نیز چشمه های پر آب و بناهای قدیمی با معماری سنتی خاص خود در دل کوهستانهای زیبای پره سر و با فاصله ۳۳ کیلومتر از شهر پره سر قرار دارد

دلایل نامگذاری روستا :

در مورد نامگذاری« چَروَدِه » چندین نظر مختلف وجود دارد . برخی از قدما این روستا را « چهار دیوار ده » می نامیده اند که علت این نامگذاری را به سبب وجود کوههای سر به فلک کشیده در چهار طرف روستا ، برشمرده اند ، این کوهها همانند دیوارهایی طبیعی از چهار جهت روستا را در بر گرفته اند . برخی دیگر این روستا را به سبب همجواری با دهات همجوار ، «چهار وَر دِه» می نامند و این دهات عبارتند از روستای« اَندَل » در شمال شرقی ، روستای تاریخی « وَسکه » در جنوب شرقی ، روستای « وُوزَشَم » در جنوب غربی و روستای « برین » در شمال غربی ،به سبب این عقیده و برای سهولت در تلفظ در طول تاریخ نام روستا از « چهار وَر دِه » به « چَروَدِه » کنونی تغییر نام داده است . برخی دیگر از پیران محلی میگویند : به سبب زندگی ایل بزرگ « چراج (charaj ) » در آن « چَراجَه دی ( charajadi ) » نامگذاری شده است که به مرور زمان و با نام فعلی « چَروَدِه » یا در گویش محلی « چَروَدی » خوانده می شود . البته در این مورد اطلاعات کامل و دقیقی که مستند باشد در دست نیست و ما همواره در پی کشف این حقیقت میباشیم تا مستندات کاملی از نامگذاری این روستا به دست آوریم .

ساکنین روستا :

همانطور که گفته شد عمده ساکنین این روستا را ایل بزرگ چراج با مردمانی ساده ، بی آلایش و سخت کوش تشکیل می دهند . قریب به نیمی ازساکنین روستا دوازده ماه سال را در روستا بسر میبرند و شغل اصلی آنان دامداری و کشاورزی است که همواره زن و مرد ، پیر و جوان ، بزرگ و کوچک ، دوشادوش هم به کار کشاورزی و دامداری می پردازند تا از این راه امرار معاش و گذران زندگی نمایند . سایر ساکنین روستا افرادی هستند که به جلگه گیلان جهت سکونت و کار مهاجرت کرده اند و عموما در شهر پره سر و آبادی های اطراف آن و دیناچال و روستاهای دهستان دیناچال سکنی گزیدند .برخی از این افراد شش ماه از سال را در « چَروَدِه » و شش ماه دیگر را در جلگه و نزدیک شهر زندگی می کنند . برخی دیگر نیز با پایان یافتن فصل نشا در شالیزارهای برنج و برای فرار از گرمای طاقت فرسای تابستان و شرجی هوا به « چَروَدِه » کوچ فصلی میکنند و تا شروع درو مزارع در ییلاق « چَروَدِه » می مانند . در روستا به این گروه از ساکنین خوش نشین نیز گفته میشود .

شغل اصلی ساکنین کشاورزی و دامداری است . این مردمان به پرورش انواع دام از قبیل گاو ، گوسفند ، بز ، اسب ، گاومیش و همچنین برخی از اهالی با پرورش زنبور عسل مشغول هستند .

در گذشته های دور علاوه بر اینها گوزن نیز پرورش میدادند . این مطلب را قدما به صراحت بیان کرده اند .

معماری و بافت ساختمانهای روستا :

بافت ساختمان های مسکونی در « چَروَدِه » از معماری منحصر به فرد خود تشکیل شده است و عمده این ساختمان ها با مصالحی کاهگلی و سنگ طبیعی و چوب به صورت ویلایی میباشند . این ساختمانها با دیوارهایی کاهگلی و قطور که از ۸? تا ??? سانتیمتر پهنا دارند و تماماً از مالات کاهگل و سنگهای طبیعی استخراجی از کوهستانها ، بنا شده اند و در هر «چهار» الی «پنج» رج از دیوار کلافی از جنس چوب جنگلی ارّه کشی شده که اصطلاحا در زبان محلی به « نالکشی» و یا« نعلکشی» موسوم است ، وجود دارد این کار باعث استحکام و پابرجایی سازه میشود . چون همانند آروماتوری قوی مانع از گسستگی و از هم پاشیدن دیوار ها میشود . در نهایت سقف ساختمان از چوبهای جنگلی تیر ریزی شده و پس از پشت بام به شیروانی ختم میشوند . نوع پوشش شیروانی نیز از چوبهای جنگلی ، که به صورت تخته های کوچک به طول تقریبی ۴۰ الی ۶۰ ، پهنای ۲۵الی ۳۵ و قطری معادل ۲ سانتیمتر که توسط نجارانی ماهر و بوسیله تبر درست شده اند و به نام «لَت Lat » موسومند ، میباشد .این پوشش توسط نجارانی زبردست ، با چنان مهارتی بر روی هم قرار میگیرند که بزرگترین بادهای موسمی که گرمش نام دارد و در اواخر سه فصل سال ( تابستان ، پاییز و زمستان ) در جهت جنوب شرقی به سمت جنوب غربی میوزند نیز مقاومند و این در حالی است که تنها بر روی قسمتهایی از شیروانی و گوشه های چهار جهت آن قلوه سنگ نهاده میشود .

عمده چوبهای جنگلی از گونه های : راش ، سرخدار ، بلوط ، ممرز ، اوری ، غان ، نمدار ، ملج ، گردو ، توسکا ، اوجا ، لرگ و گونه ای از افرا در ساختمان های این منطقه مورد استفاده قرار میگیرد

.ساختمانها به واسطه بنا شدن در زمینهای شیب دار نوع خاصی از معماری را دارار هستند که مختص مناطق ییلاقی و کوهستانی تالش است . این ساختمانها عموما از سه یا چهار اتاق تشکیل شده اند . در بدو ورود به داخل منازل یک اتاق نسبتا کوچک در حدود ۶ تا۸ متر مربع که به عنوان راهرو استفاده میشود وجود دارد . سپس با دو یا سه پله به طرف اتاق پذیرایی با سه پنجره که عموما در ضلع جنوب شرقی و جنوبی بنا قرار داشته و در زیر آن انباری وجود دارد . ((” چون بنا در سطحی شیب دار قرار دارد و در حین ساخت به ندرت گود برداری و هموار کردن زمین صورت میگیرد” )) دردیوارهای این اتاق تاقچه های متعددی وجود دارد که بر روی بعضی از آنها چراغ گردسوز قرار داده میشود که هم باعث نورافشانی خوب و هم دوری از دسترس کودکان می باشد . در ضلع شمال و شمال شرقی منازل اتاق نشیمن که در فصول گرم سال بسیار خنک و در فصول سرد سال به واسطه وجود بخاری هیزمی بزرگ که در وسط آن قرار دارد گرم میباشد ، قرار گرفته است . در دیوار این اتاق نیز دو یا بعضاً سه فرورفتگی به عنوان تاقچه وجود دارد که کاربردهای خاص خود را داراست . بر روی بعضی از این تاقچه ها درب هایی چوبی که با دستان پرتوان خراطان محلی به زیبایی هرچه تمامتر خراطی و منقوش شده اند وجود دارد . و این بیانگر ذوق هنری و توانایی ذهنی ساکنین این روستای زیبا است . در بعضی از ساختمانها اتاقی نیز در ضلع غربی و جنوب غربی قرار دارد که به عنوان اتاق خواب و گاهاً سایر مصارف خانواده کاربرد داشته، قرار دارد . این اتاق در ساختمانهای ساکنین خوش نشین به عنوان آشپزخانه مورد استفاده قرار میگیرد . اما ساکنین دائمی روستا در جلوی ساختمان مسکونی خویش ساختمان کوچکی در ابعاد ۴۰۰ ×۶۰۰ سانتیمتر بنا نمودند که به عنوان آشپزخانه و غذاخوری کاربرد دارد و در کنار آن اتاقک کوچکی که تنور در آن قرار دارد و برای پخت نان از آن استفاده میشود .

منبع وبلاگ : charvade.blogspot.com