شب چهارشنبه ۲ آذر ماه (۱۳۰۵)، آقای درویش خان استاد مهم و عالیقدر موسیقی ایران با درشکه نمره ۱۵۹ ، در حین عبور از خیابان امیریه با اتومبیل نجم الدین نام مصادف شده ؛ اتومبیل یکی از اسب ها را شکم دریده ، درشکه چی حسن نمره ۸۱۲ و درویش خان از درشکه پرت شده تا ایشان را به مریضخانه حمل نمودند ، درویش ، دارفانی را وداع گفته ، محفل موسیقی ایران را از فقدان خود خالی و خاموش نمود .”
سالنامه پارس ۱۳۰۶
هشتاد سال از آن شب میگذرد . از شبی که به ناگاه ، ستون های موسیقی ایرانی لرزیدند . از شبی که چرخ روزگار ، خواست تا درویش اولین قربانی تصادف اتومبیل در ایران باشد .
“غلامحسین درویش” فرزند حاجى بشیر طالقانى در سال ۱۲۵۱ در زیدشت طالقان به‌دنیا آمد. پدرش کارمند اداره پست بود و آشنا به موسیقی . دسته ی موزیک مدرسه دارالفنون ، سرآغاز حضور درویش در گروه های موسیقی بود . سه تار را نزد پدر شروع کرده بود و سپس شاگردی آقامیرزا حسینقلى را تجربه کرد . او از هنرمندانی بود که موسیقی ایرانی را به سنگین ترین و پسندیده ترین شکلش به میان مردم آورد . و همچنین از نخستین هنرمندانی بود که برای برگزاری کنسرت های موسیقی ایرانی ، به اروپا سفر کرد و در آن سفرها ، اولین صفحات موسیقی ایرانی را نیز ضبط کرد . این صفحات از نمونه های موسیقی سنتی و صحیح ایرانیست . سیدحسین طاهرزاده ، اقبال آذر و عبدالله خان دوامی خوانندگان همراه درویش در سفرهای اروپا بوده اند.
نشسته از راست : باقرخان_طاهرزاده_درویش خان…ایستاده از راست : دوامی _اقبال آذر
در مقایسه با دیگر نوازندگان و موسیقیدانان هم دوره اش از ویژگیهای اخلاقی والاتری برخوردار بوده است و کنسرت های زیادی به نفع مردمان مصیبت زده و ایتام بی بضاعت و … برگزار کرده است .موسیقی ایرانی زندگیش بود . از هر کوششی برای اعتلایش ، دریغ نمیکرد . افتتاح اولین کلاس موسیقی بانوان نیز از خدمات درویش به موسیقی ایرانی بوده است . ابتکارات او در موسیقی ایرانی غیرقابل انکارست . اضافه کردن سیم واخوان به تار ، را میتوان از جمله ابتکارات درویش دانست . بسیاری از فرم های امروزی موسیقی ایرانی چون پیش در آمد – رنگ و چهارمضراب منسوب به درویش خان است و معروف است که او پدید آورنده ی این فرم هاست .
درویش خان ، اگرچه آنچنان اهل سیاست نبود ، ولی جنبش ذهن و اندیشه همه را در نظر داشت . در میان چند تصنیف او ، یکی دو تصنیف در پیوند با شعر ملک الشعرای بهار پدیده آمده که پیام های انقلابی را به جمع شنوندگان منتقل می کند.
او شاگردانی تربیت کرد که امروز ، با آثارشان زندگی میکنیم . موسی معروفی ، ابوالحسن صبا ، سعید هرمزی و مرتضی نی داوود و بسیاری از موسیقیدانان ایرانی اوایل قرن اخیر ، شاگردان درویش بوده اند. وی که از دوستداران ظهیرالدوله بود، پس از مرگش در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد .
مروری بر آثار درویش خان
پیش درآمد شور
پیش درآمد ماهور
پیش درآمد راک
پیش درآمد شوشتری
پیش درآمد سه گاه
پیش درآمد اوعطا (دو پیش درآمد)
پیش درآمد افشاری
چهارمضراب ماهور
تصنیف ز من نگارم * ( دانلود در پایان این نوشته )
تصنیف دائم مه من
تصنیف به شب وصلت
تصنیف ایران (بیات اصفهان)
تصنیف صبحدم
تصنیف عروس گل
تصنیف بهار دلکش
تصنیف باد خزان
رنگ های ماهور (قهر و آشتی + دو رنگ دیگر)
رنگ همایون
رنگ شوشتری
رنگ بیات اصفهان(پریچهر و پریزاد)
رنگ بیات اصفهان (غنی و فقیر)
رنگ بیات اصفهان
رنگ سه گاه
رنگ ابوعطا
رنگ افشاری (دو رنگ)
مارش ماهور
پولکا (ماهور و چهارگاه) ** ( دانلود در پایان این نوشته )
حصار (چهارگاه)
دوضربی افشاری
” از آثار درویش خان ، دانلود کنید : “
* ز من نگارم ، سروده ایست از ملک الشعرا بهار .
