ماهیگیری و صیادی از ابتدای تاریخ ۳۰۰ ساله انزلی مهمترین شغل مردم گیلان و علی الخصوص انزلی بوده است. صیادان گیلان بیشتر تور های خود را در مصب رودخانه ها و مخصوصا سفید رود پهن می کردند و به طوری که نقل می شود روزانه ۴۰۰۰۰ ماهی درشت از سفید رود و حدود ۳۰۰۰۰ ماهی از مرداب انزلی صید می شده است.
طبق گفته ها ۸۳ پره در دور تا دور مرداب انزلی مشغول فعالیت بوده اند و تا قبل از دهه ۲۰ شمسی هر دو هفته ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار قطعه ماهی کپور تحویل شیلات انزلی می شده است.
از ابتدا جنوب دریای خزر و به ویژه مرداب انزلی یکی از پر اهمیت ترین نقاط تخم ریزی ، رشد و نمو ماهیان استخوانی دریای خزر بوده است. صید انواع ماهی های فلس دار مهاجر در مرداب انزلی انحام می شد و طبق آمار موجود تا قبل از سال ۱۳۱۳ شمسی سالانه حدود ۶۰۰۰۰ تن ماهی در مرداب انزلی صید می شده که بیش از نیمی از آن را سوف ، حدود ۳۰درصد را ماهی سفید و مابقی را کپور و سایر ماهیان تشکیل می دادند.
اما با رشد شهر نشینی در انزلی و اتصال فاضلاب های شهری به مرداب و آلودگی آن کم کم از جمعیت ماهیان موجود در مرداب کاسته می شود به طوریکه در سال ۱۳۳۴ صید ماهی سوف در مرداب به ۳۰۰۰ تن در سال کاهش می یابد! و تا سال ۱۳۴۰ این مقدار به ۱۰۰ کیلو می رسد. به این ترتیب با کم شدن جمعیت ماهیان در مرداب انزلی پره داری در این منطقه ممنوع شده و شیلات، مجوز پره داری در دریای خزر را صادر میکند.
اما یکی از مهمترین وقایع تاریخ صیادی در انزلی شورش صیادان در ۳۰ آبان ۱۲۸۵ است که در اعتراض به امتیازنامهٔ لیانازوف در تلگرافخانه تحصن کردند. طبق این امتیازنامه آنچه به عنوان ماهی حلال صید می شد به مصرف داخلی اختصاص داشت و نوعی ماهی به اسم «سوف» که توسط صیادان صید می شد بومیان آن را حرام میدانستند در ازای قیمت نازل هفت تومان در برابر هزار قطعه ماهی به شرکت لیانازوف تحویل دهند.
در طی تلگرافی که به سید محمد طباطبایی میشود درخواست لغو این امتیاز از زبان مردم انزلی ابلاغ می شود. متن تلگراف به این شرح بوده است: ” اعیان انزلی به ما سخت گرفته‌اند که ماهی سوف را به لیانازوف بدهیم، اما تاکنون این کار را انجام نداده‌ایم”.
آنها همچنین مدعی بودند که ماهیان صید شده می بایست توسط خودشان به فروش برسد و منتظر اقدام مجلس هستند. نمایندگان مجلس از دولت خواستند به شکایت صیادان انزلی رسیدگی کنند. پس از مدتی دولت پاسخ داد که: ” قرارنامه لیانازوف از قرار هزاری پنج تومان بسته شده دو سال قبل به اقدامات اولیاء دولت علیه محض مراعات صیادان انزلی هزاری دو تومان علاوه بر پنج تومان شده فعلاً مخالفت با قرارنامه غیرممکن است.“
تعدادی از نمایندگان مجلس به پاسخ دولت اعتراض می کنند و دولت مدعی می شود که اگر قرارداد را لغو کند ناگزیر است پنجاه هزار تومان غرامت بدهد.
سیدمحمد طباطبایی طی تلگرافی پاسخ داد: ” اشخاصی را می‌شناسد که حاضرند جای لیانازوف را بگیرند و آن پنجاه هزار تومان غرامت را تقبل کنند. “
در تاریخ ۹ آذر ۱۲۸۵ میان صیادان انزلی و مامورین حکومتی درگیری می شود که منجربه کشته شدن یک صیاد می شود .و بردای آن روز وزیر اکرم «حاکم گیلان» برای آرام کردن اوضاع به انزلی می رود و مردم انزلی آشکارا به وی فحش میدهند. درگیری ها تا ۱۵ روز ادامه پیدا می کنند و مامورین بدون اینکه بتوانند آرمشی نسبی در شهر به وجود بیاورند شهر را ترک میکنند. پس از مدتی اهالی انزلی و رشت در اقدامی هماهنگ در اعتراض به امتیاز لیزانوف به خاطر صید ماهی و خرید ماهی سوف تصمیم به تحریم کالاهای روسی میگیرند و تا مدتها این تحریم ادامه داشت.
با تمام این اقدامات و اقداماتی که در سالهای بعد توسط مردم صورت می گیرد، صیادان انزلی موفق نشدند تأثیری بر امتیاز لیانازوف بگذارند. این امتیاز تا سالها بعد در انحصار خانواده لیانازوف باقی ماند و دولت تزاری روسیه که با این امتیاز تقریباً انحصار خاویار دنیا در اختیار کشورش قرار میگرفت نیز، با تمام قوا از آن حمایت می‌کرد.
این امتیاز که از خرداد ۱۲۵۵ منعقد شده بود، تا ۱۱ بهمن ۱۳۳۱ به اشکال مختلف دامنگیر ایران بود.
گردآوری: آرمین برادران
منبع: سایت وارش
