تقریبا از سال ۱۳۰۴ و بعد از کودتای رضاخان میر پنج ساخت و ساز در انزلی به شیوه نوین آغاز شد. علت اصلی علاقه شدید رضاشاه به انزلی را کسی نمی داند، اما علاقه او باعث شده بود که فضل الله زاهدی فرمانده قشون رشت را مسئول مستقیم آبادانی انزلی کند. از آن زمان بود که معماری نوین در انزلی آغاز شد و ساخت و ساز در شهر وارد مرحله جدیدی گردید. بلند مرتبه سازی… 

از مهمترین بناهای آن زمان می توان به ساختمان دادگستری، هتل گل سنگ، ساختمان مسافرخانه تهران واحداث تازه آباد ( خیابان سپه) اشاره کرد.

ساختمان دادگستری که به ساختمان حاجی علی عباس (حاجی عای عباس رمضانی) نیز معروف است در سال ۱۳۰۶ در سه طبقه ساخته شده و تا مدتها محل اداره ثبت اسناد و دادگستری بود. معماری و نما سازی آن را اسماعیل برهانجو معروف به اسمال چپ بر عهده داشت .

این ساختمان در اویل سال ۱۳۱۹ به دولت به مبلغ ۴۰۰۰۰ تومان واگذار می شود و در شهریور سال ۱۳۲۰ همزمان به هجوم نیرو‌های روس این ساختمان به محل فرماندهی قشون شوروی تبدیل می شود و یکی از اتاق ها به اتاق اعدام مخالفین اختصاص می‌یابد.

ساختمان دادگستری هم اکنون در حال تعمیرات اساسی توسط سازمان میزاث فرهنگی است.

ساختمان هتل گلسنگ که به ساختمان داوود زاده هم معروف است با نمای آجری در ۴ طبقه و به سبک خانه های چینی ساخته شده است. معماری این ساختمان را هم اسماعیل برهانجو بر عهده داشته و گفته می شود مدتی محل زندان شهر بوده!

مسافر خانه تهران نیز که در زمان خود جزو یزرگترین و مجهزترین ساختمان های شهر بود در فاصله زمانی بین ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۸ ساخته شده است که متاسفانه اطلاعات دقیقی در دست نیست. در زمان ساخت مسافر خانه میدان انزلی وجود خارجی نداشته و ساختمان در تقاطع خیابان گلستان و کوچه توپخانه احداث گردید.

زمان ساخت میدان انزلی هم با ساخت و ساز های نوین همزمان است. (بین سال های ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۸) در ابتدا به صورت بسیار کوچک ساده و گرد بود و چتری برای ایجاد سایه مامور راهنمایی در وسط آن قرار داششت. کم کم با توسعه شهری ظاهر آن تغییر یافته و هر از گاهی افراد مختلف طرح های گوناگونی برای توسعه و زیبا سازی داده اند.

یکی از طرح هایی که چندین سال پیش بر سر زبان ها افتاد و توسط انجمن توسعه انزلی مطرح شده بود، طرح اتصال میدان شهر به ساختمان مناره و سپس بلوار انزلی بود، که گر چه به نظر بسیار زیبا و فربنده است ، اما عملا و با توجه به بودجه های سالیانه شهرداری غیر ممکن و دست نیافتنی می نماید. طرحی که بسیار بلند پروازانه و شاید اندکی غیر کارشناسی می نماید. زیرا که خرید ساختمان ها و ابنیه تجاری واقع در مسیر بیشتر از درآمد چندین سال شهرداری می نماید.

اما طرحی که هم اکنون به صورت عملی در آمده میدانی است تخم مرغی شکل که در ابتدا همانطور که در خبر ها آمده بود بودجه ای معادل ۴۰۰ میلیون تومان و چند صد هزار دلار برای باز سازی آن تخصیص داده شده بود. وقرار بر این بود فواره موزیکال ، و تلویزیون آبی (!) بر روی آن قرار بگیرد. اما در پایان و پس از چندین ماه کار مداوم! و صرف ۷۰ میلیون تومان بودجه به پایان رسید.

میدانی که احتمالا فقط سازده و آقای شهردار از آن خوشش می آید و همه مردم با بی میلی تمام به آن می نگرند و امیدوارند که شاید باز هم بودجه ای به این میدان کوچک شهر اختصاص داده شود و اینبار به صورت زیبا تر ساخته شود.

نوشته :آرمین برادران نویری از سایت وارش