شاهرخ شهابی

استان اردبیل دارای زیباییهای فراوانیست که هر پژوهشگر تیزبینی  را مسحور خود میسازد بابررسی لایه های اجتماعی این منطقه به تنوع زبانی مردمان این دیار برمیخوریم که جای تامل وتوجه بسیار دارد از مردم تالش وتات زبان شاهرود وکلور خلخال گرفته تا تالش زبانان نمین وعنبران همگی نشان از این تنوع میباشد که در کنار زبان نفیس آذری آلبوم فرهنگی استان را هرچه پربارتر میسازد زبان تالشی یکی از کهن‌ترین زبان‌های ایرانی است که از دیدگاه زبان شناسی، ارزش ویژه‌ای دارددر این مقاله به معرفی تالش زبانان استان اردبیل میپردازیم

آنجا که آب وهوای کوهستانی دست دوستی با آب وهوای خزری داده ومنطقه ای خوش آب وهوا بین استان گیلان واردبیل را به جامعه بشری ارزانی داشته قطعه ای کوچک از بهشت خداوندی را به ذهن متبادر میسازد که تالش زبانان استان اردبیل عموما در این وادی سکنی گزیده اند از کناره های تونل گردنه حیران در امتداد مرز ایران وآذربایجان تا پاسگاه صد آفرین وازآن نقطه مرزی تا شهر اردبیل نوای زیبای زبان تالشی  به گوش میرسد مردمان تالش زبان این منطقه که عموما شافعی مذهب میباشندعلاوه برزبان تالشی به زبانهای فارسی وآذری نیز تکلم کرده با سایر هموطنان خود تعامل بسیار مناسبی دارند

شهر مرزی عنبران:

این شهر به جهت جای دادن دارهای گلیم بیشمار در زیر سقفهای  کاشانه مردمانش شهره جهانی داشته نام گلیم عنبران یکی از افتخارات ایران زمین به شمار میرود تا جاییکه گلیم عنبران ا طلای دستباف نام گرفته است مردم این شهر همگی به زبان تالشی سخن گفته وجوانان پرشور آن در هرکجا که باشند به این زبان مباهات کرده آنرا بعنوان  میراث فرهنگی ایران باستان پاس میدارند مرزداران این دیار باعشق به وطن بمناسبتهای مختلف نغمه های زبان تالشی را سرداده وبا مفاهیم نغز زبان مادری روح خویش را صیغل میبخشند گاه بموقع هنرآفرنی در کنار دار گلیم ومسند، گاه موقع کار کشاورزی ویا گهگاهی در موسم گشت وگزاردر دشت ودمن ونیز عروسیها  دل به نوای زبان تالشی داده سینه به سینه  این زبان را برای آیندگان بودیعه میگذارند شهر عنبران یکی از جلوه های ویژه  گردشگری استان اردبیل بشمار میرود که مورد توجه گردشگران داخلی وخارجی قرار گرفته تا جایی که با تامین اعتبار مسئولین استانی نمایشگاه بین المللی صنایع دستی عنبران به مساحت مترمربع  تکمیل وبرای عرضه طلای دستباف هنرمندان این منطقه مورد بهره برداری قرار گرفته که علاوه بر گلیم ومسند سایر هنرهای دستی عنبران را در خود جای داده استبه اختصار نقاط دیدنی شهر عنبران عبارتند از :

پیکره سنگی بابا داود عنبران

نمایشگاه صنایع دستی عنبران

پیکره سنگی عقاب تالش

ثپه گاندمه هو

کهریز خان حونی

سه شنبه بازار وجمعه بازار عنبران

منطقه توریستی تانگی

روستای تاریخی  عنبران علیا:

این روستا قدیمی ترین روستای استان اردبیل بوده که بقول شاعر فقید شیخ ضاء الدین شفیقی عنبرانی روستایی است چسبیده به مرز که ملکش استثنایی است  نزد اهل سلوک وطریقت نام عنبران علیا کلمه ای دیر آشناست که گاه بدون در نظر گرفتن نام جغرافیایی ،به جهت قرار گرفتن آرامگاه  اولیاء ا… بیشمار در این خاک مقدس آنرا ” عنبران اولیاء ” نیز مینامند علاوه برآثار دوره اسلامی باقیمانده تاریخ چندهزار ساله زندگی بشری در جای جای روستا به چشم میخورد از نظر طبیعی به لحاظ وجود چشمه های متعدد نام سرزمین چشمه های جوشان نیز به این روستا اطلاق شده وبخاطر وجود معماری ویژه خانه های پلکانی آنرا ماسوله اردبیل هم معرفی کرده اند

مناطق گردشگری

زیارتگاه گس نپی

بارگاه شیخ محمد نقشبندی

بارگاه سید بابا خرم

چشمه چپلی حونی،نبی حونی،کانه ک حونی، ابوزه حونی،کیه حونیو…

منطقه توریستی اینرو

منطقه توریستی تاوله شوون

منطقه توریستی باند بوغ

 روستای جید:

روستایی از دهستان میناباد بخش عنبران وطول جغرافیایی  ۲۹.۴۸ وعرض جغرافیایی ۲۹.۳۸ وارتفاع متوسط ۱۶۶۰متر قرار دارد.مکانی تپه ای و سرد وخشک می باشد.این روستا در ۷کیلومتری شمال شهر نمین واقع شده است.که از شمال به روستای کلش وازجنوب به شهر نمین محدود می شود.ازسمت شرق به روستای میزرانق واز سمت جنوب شرقی به دهستان میناباد واز سمت غرب به شهر عنبران منتهی می شود

مناطق گردشگری:

  بقعه پیر باب نورعلی

محوطه قلعه جو

  نسوباند

محوطه گورستان تانگه نسو

محوطه کانه جید

روستای گلشن:

 این روستا از سمت شمال به جمهوری آذربایجان و از سمت شمال شرقی به روستای عنبران علیا محدود و از سمت جنوب به قریه جید (جهیت) و جنوب شرقی به دهستان میناباد منتهی شده و از سمت شرق به روستای میرزانق متصل و از طرف غرب به روستای قشلاق سروآباد و همچنین از سمت جنوب غربی به شهر عنبران منتهی می شود این روستا بالغ بر ۲۲۴ خانوار و جمعیت آن ۷۴۴ نفر می باشد که ۳۳۶ نفر آن مرد و ۴۰۸ نفر آن زن می باشد  و ۳۸۰ نفر از تعداد کل جمعیت آن با سواد هستند همت بلند جوانان این روستا وقدرت اراده آنان الگوی بسیار خوبی برای سایر تالش زبانان است که در سایه کار وتلاش با کسب موقعیتهای عالی در آبادانی روستای آبء واجدادی خودد نیز کمر همت بسته وامروزه روستای کلش یکی از آبادترین روستاهای استان اردبیل بحساب می آید

مناطق گردشگری:

محوطه تاریخی کانه کولش

دره مصفای کولشه رو

تفرجگاه کنار مرز گلشن

 روستای ساوو(سروآباد):

نرسیده به روستای پیله زیر روستای کوچکی بنام تالشی ساووقرار دارد که در نام گذاری تقسیمات کشوری سروآباد نام گرفته است مردمان روستا به شغل دامداری وکشاورزی مشغول بوده وجوانان برای گذران زندگی به اقصی نقاط کشور بدنبال کسب وکار روانه شده اما هرگز روستایشانرا فراموش نمیکنند

مناطق گردشگری:

گورستان تاریخی ساوو

ساووکهریز

سپردی حونی

گردوله پشته

سیو کوباند

 روستای پیله زیر:

با عبور از شهر عنبران روستایی خوش آب وهوا بنام پیله زیر قرار دارد که مردمان تالش زبان آن درسایه تلاش دائم فرزندانی تحصیلکرده وفاضل را به جامعه ایرانی تقدیم داشته که مایه مباهات بوده وجه تمایز مردم این روستا از نظر زبانشناختی اصالت زبان ونیز ضرب المثلهای متداول در محاورات عمومیست که کمترین ناخالصی رادارا بوده ناب ترین کلمات وعبارات زبان تالشی را میتوان در این روستا شنیددر گوشه گوشه خانه های پیله زیر دستبافته های قدیمی وابزار وادوات قدیم کشاورزی ونیز سایر وسائل زندگی یافت میشود

نقاط گردشگری:

نشانگاه بابا منصور

زیارتگاه چلون( محل اصلی اقامه نماز استثقاء مردم منطقه عنبران)

باغ زیبای اللهیار( اللهیار بوغ)

گردنه زارده گوول

خمن جو

سه هاییم باند( روبروی چلون)

 روستای میرزانق:

روستای مرزی میرزانق در فاصله پنج کیلو متری شمال  شهرستان نمین واقع شده است.جمعیتی بالغ بر ۷۰۰ نفر و ۱۵۰ خانوار دارد و به زبان تالشی تکلم می‌نمایند.طراحی گلیم از دیر باز در این روستا رواج داشته تا جاییکه برخی از طرحهای گلیم عنبران به نام “مزونه نمو”شهرت یافته است این روستا در فصل خرداد و تیر بسیار دیدنی است و مردمی مهربان و دوست داشتنی دارد

 نقاط گردشگری:

 مراتع و دشتهای زیبای مرز آذربایجان

 صخرهٔ بزرگ معروف به”رمضون هال”

روستای میناباد:

روستای میناباد یکی از روستاهای بزرگ شهرستان نمین بخش مرزی عنبران است که مردمانی قوی بنیه وبا اراده را درخود جای داده وبه غیرتمندی وجوانمردی مشهورند این مردم تالش زبان همانند سایر همزبانان مرزنشین  بواقع مرزدارانی قابل تحسین در حیطه وطن دوستی ونیز محافظت از حریم فرهنگی ایران زمین بشمار میروند

امین جان :

 یکی از روستاهای تالش نشین استان اردبیل است که باغات معروف این خطه از زیبایی وصفای خاصی  برخورداراست کاشت سیفیجات وعرضه آن در بازار روز عنبران در بین اهالی امین جان رواج داشته که به جهت عدم استفاده از سموم دفع آفات از سالمترین محصولات منطقه بشمار میرود با تصویب تشکیل شهر عنبران روستای امین جان به این شهر تالش نشین الحاق گردیده است

ناحیه تانگ

آبگرم عوضعلی اوو

زاردهال تهبه

  تراژدی مرگ  زبان تالشی در برخی از مناطق اردبیل بوضوح به چشم می خورد. ضرورت حفظ آثار این زبان ایرانی وباستانی امریست حیاتی که همت همگانی گویشوران ومتخصصان زبانشناسی را میطلبد  به همین دلیل از همه بزرگان وفرهیختگان به فرهنگ ایرانی علاقمند ومخصوصا سازمان میراث فرهنگی وگردشگری  انتظار میرودنسبت به  ثبت جهانی زبان تالشی بعنوان میراث فرهنگی بشریهمت گمارند

منبع: سایت مرجع و تخصصی تالش شناسی