سوسن چلچراغ نخستین بار در سال ۱۳۵۴ توسط گیاه شناسی فرانسوی به نام «لدر بوری» شناخته شد و پس از معرفی این گل به دولت ایران در همان زمان از سوی شورای عالی محیط زیست در زمره آثار زیست محیطی ملی کشور به ثبت رسید و طی این سالها رویشگاه سوسن چلچراغ در روستای داماش به مساحت ۴ هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است.  و بعد از شناخت نامش در موزه تاریخ طبیعی ایران در فرانسه به صورت «لیلیوم لیدربور» به ثبت و ضبط رسید و بعد از آن روستای داماش، کانون توجه ملی و جهانی شد به طوریکه هر ساله بسیاری از علاقه مندان و متخصصان و گیاه شناسان از سراسر دنیا برای دیدن این گل به ایران سفر می کنند.

این گل که به نام «سوسن سفید» نیز خوانده شده، به علت متعلق بودن به دوران چهارم زمین شناسی از لحاظ ژنـتیکی بسیار مورد توجه بوده و یکی از کمیاب ترین گونه های تیره «سوسنیان» است که تنها در روستای «داماش» در ارتفاعات «عمارلو» از توابع شهرستان «رودبار» یافت می شود.

سوسن چلچراغ گیاهی است با بلندای نیم تا یک و نیم متر، با گل های سفید واژگون، گلبرگ هایی برگشته، دانه هایی برجسته و پرچم هایی بلند.بعضی ها می گویند که رنگ مهتابی و شکل واژگون آن که شباهتی به چلچراغ دارد، باعث شده که چنین نامی بر آن نهاده شود.اما مردم محلی بر این باورند که سوسن چلچراغ در شب نور افشانی می کند و به همین دلیل چلچراغ نامیده شده. اما اصل قضیه – برطبق گفته گیاه شناسان- این است که به واسطه مواد فلئورسانس در پرچم سوسن چلچراغ، این گل قابلیت بازتابش نور را دارد.این گیاه که نوع ایرانی آن زیبایی و شهرت بسیار دارد، از اواسط خرداد گل می دهد و گل های آن تا نیمه تیر ماه پایدار می ماند. بنابراین بهترین زمان برای دیدن سوسن چلچراغ معمولا هفته آخر خرداد و هفته اول تیر ماه است که البته بسته به شرایط آب و هوایی ممکن است طول این مدت کمی کوتاه و بلند شود.متأسفانه امروزه نسل این گل از آن جهت که بسیار آسیب پذیر و حساس است، ونیز بخاطر عوامل مختلف در حال انقراض است و متأسفانه به گفته کاشف آن لدر بوری: «این گل از تکثیر می گریزد.» از این رو تا کنون تلاش همه کسانی که خواسته اند آن را در مکان های دیگر پرورش دهند، بی ثمر مانده. به همین علت امروزه ازنژاد آن به طور کامل محافظت می شود.گل ملی سوسن چلچراغ، تنها گلی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

سوسن چلچراغ هنوز هم به طور کامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری می شود و با توجه به نادر بودن این گل ملی و ثبت شده در فهرست میراث طبیعی، سازمان محیط زیست اطراف این زمین را حصار کشی کرده و از آنجا که این منطقه جزء مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور است هرگونه بهره برداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست کشور ممکن خواهد بود.