خالق فرهنگ معین
دکتر محمد معین فرزند شیخ ابواقاسم از طلاب علوم دینی درنهم اردیبهشت ماه سال ۱۲۹۴ خورشیدی در شهر رشت زاده شد. نوزاد شیرخواره بود که پدر و مادرش را از دست داده و توسط پدر بزرگ های مادری و پدری نگهداری میشود. تحصیلات دوره ابتدایی خود را در دبستان اسلامی و دوره متوسطه را در دبیرستان شاهپور رشت طی کرد. در آن زمان آموزش و پرورش گیلان (اداره معارف) هر سال تعدادی از دانش آموزان نمونه و ممتاز را برای تحصیل در دارالفنون تهران انتخاب و بورسیه ای به مبلغ ۱۰ تومان در ماه پرداخت میکرد, محمد معین که استعداد خود را در مدرسه نشان داده بود, انتخاب شده و دوره دوم متوسطه را در دارالفنون تهران طی میکند. پس از اخذ دیپلم وارد دانشسرای عالی شده و در رشته فلسفه و ادبیات به ادامه تحصیل می پردازد. در دوره دانشجویی زبان فرانسوی را آموخته و به آن مسلط میشود و رساله ای به این زبان مینویسد, و حتی به این زبان برای مهمانان فرانسوی درباره زبان و ادبیات سخنرانی میکند که تحسین همگان را برمی انگیزد. در سال ۱۳۱۳ با نمره ممتاز موفق به کسب مدرک لیسانس از دانشگاه میشود.
سال ۱۳۱۴ را به خدمت سربازی احضار و دوره شش ماهه دانشکده افسری را گذرانید و در مهر ماه آن سال به سمت دبیری دبیرستان شاهپور اهواز منصوب گشته و پس از سه ماه به ریاست دانشسرای شبانه روزی اهواز و در عین حال عضویت تحقیق اوقاف و ریاست پیش آهنگی و تربیت بدنی استان به وی سپرده می شود.در خوزستان اندیشه جمع آوری و تدوین اصطلاحات, لغات, امثال و حکم فارسی در وی ایجاد شد و کار روی آنرا شروع کرد, همچنین رسالات “گنجینه شوش” و “داستان هاروت و ماروت” را نوشت. علیرغم کار و مشغله سنگین در این دوره موفق شد بصورت مکاتبه ای, از طریق یک آموزشگاه روانشناسی در بلژیک روانشناسی عملی و دیگر شعب آن از قبیل خط شناسی ، قیافه شناسی و مغز شناسی را فراگیرد.
دکتر معین در سال ۱۳۱۸ به تهران منتقل و در سمت معاون اداری دانشسرای مقدماتی و سپس سپس کفالت اداره دانشسراها در وزارت فرهنگ مشغول کار گردید, همزمان در دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی ثبت نام و به تحصیلاتش ادامه داد. در شهریور ۱۳۲۱ مراسم دفاع از رساله دکترای وی که ” مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات پارسی” نام داشت, با حضور استاد راهنمای وی ملک الشعرای بهارانجام شد و با نمره “بسیار خوب” مورد قبول اساتید واقع گردید, و محمد معین نخستین دکتر ادبیات فارسی در ایران شناخته شد. دکتر معین با زبان های عربی , فرانسوی ,انگلیسی , و زبان های کهن چون زبان پهلوی , فارسی باستان , اوستا و سانسکریت آشنا بود
پرکاری و تلاش بی وقفه, از ویژگیهای بارز دکتر معین بود, وی ضمن کار بعنوان استادی دانشگاه و مناصب بالا در ارگانهای ادبی و فرهنگی, و کارهای تحقیقی و پژوهشی و تالیف آثار متنوع, بویژه کار روی اثر ارزنده خود دایره المعارف شش جلدی “فرهنگ معین”, همواره در سمینارها و کنفرانسهای ادبی در سراسر جهان شرکت و سخنرانی میکرد. از جمله شرکت و سخنرانی در کنگره های هزاره ابن سینا , هفتصدمین سال نصیرالدین طوسی, شرکت در سمینار ادبی در دانشگاه هاروارد آمریکا به سال ۱۳۳۳, شرکت در کنگره خاور شناسان در مونیخ (آلمان) به سال ۱۳۳۶, در دانشگاههای مسکو, لنینگراد و باکو سال ۱۳۳۶, سخنرانی در لاهور درباره مولوی, سخنرانی در دانشگاه سوربن فرانسه سال ۱۳۳۷, افتتاح کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه استراسبورگ فرانسه سال ۱۳۳۹و … دکتر معین در سال ۱۳۳۹ از طرف دولت فرانسه به اخذ نشان هنر و ادبیات نایل آمد

دکتر معین جایگاه ویژه ای نزد استاد دهخدا و نیما یوشیج داشت , علامه دهخدا در وصیتنامه اش نوشت : “به ورثه خود وصیت می کنم که تمام فیشهای چاپ نشده لغت نامه را که ظاهراً بیش از یک میلیون است و از الف تا یا نوشته شده… به عزیزترین دوست من آقای دکتر معین بدهند که مثل سابق به چاپ برسد و این زحمتی جانکاه معادل نصف تالیف است” . نیما یوشیج نیز در وصیتنامه اش دکتر معین را بعنوان وصی تعیین کرده بود تا اشعار وی را بررسی کند و قسمت لازم را انتشار دهد
دکتر معین این میهن دوست و عاشق فرهنگ و ادب ایران در تیر ماه سال ۱۳۵۰ درگذشت, و گنجینه ای از آثار گرانبها بر جای گذاشت که فهرست برخی از آنان را در زیر می آوریم
فرهنگ معین که شامل بخش های زیر میباشد
:الف: فرهنگهای عمومی – شامل کتابهای زیر
شماره ۱- فرهنگ ( مشروح ) زبان و ادب فارسی که برای دانشمندان و محققان تدوین گردیده است و شامل چند جلد خواهد بود
شماره ۲- فرهنگ ( بزرگ ) فارسی که برای دانشجویان و معلمان و خاورشناسان تألیف گردیده است و شامل چند جلد خواهد بود
شمار ه۳ – فرهنگ ( متوسط ) فارسی که برای دانشجویان ، نویسندگان ، گویندگان ، بازرگانان ، ایرانشناسان و غیره در ۴ جلد تدوین شده است
شماره ۴ – فرهنگ ( کوچک ) فارسی که مختصری است از فرهنگ شماره ۳ در یک مجلد برای دانش آموزان و دانشجویان و کسانی که در آن حدود اطلاع دارند
شماره ۵ – فرهنگ ( مختصر ) فارسی که مختصر فرهنگ شماره ۴ در یک مجلد کوچک است برای دانش آموزان دوره اول متوسطه و کسانی که در آن حدود آگاهی دارند
شماره ۶ – فرهنگ ( جیبی ) فارسی که مختصرفرهنگ شماره ۵ در یک مجلد جیبی است ، برای نوآموزان و مبتدیان و مراجعه سریع دیگر کسان
:ب : فرهنگهای اختصاص مربوط به زبان و ادب فارسی – شامل کتابهای زیر
فرهنگ فارسی از لحاظ ریشه شناسی و لغت شناسی –
فرهنگ فارسی از لحاظ دستور زبان فارسی –
فرهنگ فارسی از لحاظ تلفظهای مختلف و تاریخ آنها –
(فرهنگ فارسی از لحاظ املاء ( رسم الخط –
فرهنگ تصحیفات و تحریفات –
فرهنگ مترادف و متضاد –
فرهنگ فارسی از لحاظ تاریخ استعمال لغات –
فرهنگ فارسی از لحاظ مورد استعمال لغات –

:ج : فرهنگهای موضوعی – شامل کتابهای ذیل
فرهنگ عروض فارسی –
فرهنگ هنری –
فرهنگ طبیعی –
فرهنگ پزشکی –

:دیگر آثار دکتر معین بشزح زیر میباشد
تألیفات
(ستاره ناهید یا داستان خرداد و امرداد (نثر و نظم –
حافظ شیرین سخن، دو جلد –
یک قطعه شعر در پارسی باستان –
یوشت فریان و مرزبان نامه –
علامه محمد قزوینی، در سالنامه پارس و نیز مجله فرهنگستان چاپ شد –
شاهان کیانی و هخامنشی در آثار الباقیه –
ارداویراف نامه –
روزشماری در ایران باستان و آثار آن در ادبیات پارسی –
پورداوود، ترجمه احوال و آثار –
مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات پارسی، با مقدمه مشروح به زبان فرانسه به قلم هانری کربن –
شماره هفت و هفت پیکر نظامی –
حکمت اشراق و فرهنگ ایران –
قاعده‌های جمع در زبان فارسی، شماره اول از سلسله انتشارات طرح دستور زبان فارسی –
اسم مصدر- حاصل مصدر، شماره دوم از سلسله انتشارات طرح دستور زبان فارسی –
امیر خسرو دهلوی –
(برگزیده نثر فارسی، شماره اول (دوره‌های سامانیان، آل بویه –
آیینه سکندر –
اضافه، بخش نخست، شماره سوم از سلسله انتشارات طرح دستور زبان فارسی –
هورقلیا –
لغات فارسی از ابن سینا –
(برگزیده شعر فارسی، شماره اول (دوره‌های طاهریان، صفاریان، سامانیان و آل بویه –
نصیرالدین طوسی، زبان ادبیات پارسی –
دوره کامل فرهنگ فارسی، شامل لغات فارسی، لغات و ترکیبات عربی متداول در فارسی، لغات –
اروپایی که به تدریج در فارسی وارد شده و اعلام اشخاص، اعلام جغرافیایی، در هفت هزار و نهصد صفحه و در شش مجلد
فرهنگ دستور زبان فارسی، شامل مباحث دستوری –
ویرایش) ویرایش کتب)
دانشنامه علائی تألیف ابن‌سینا، بخش دوم، علم برین –
چهار مقاله تألیف نظامی عروضی سمرقندی، با شرح لغات و توضیح عبارات مشکل و نسخه بدلها –
مجموعه اشعار دهخدا. با مقدمه مشروح در ترجمه احوال و آثار وی –
(جامع الحکمتین تألیف ناصر خسرو، به همراهی هانری کربن (فارسی- فرانسوی –
(شرح قصیده ابوالهیثم، به همکاری هانری کربن (فارسی- فرانسوی –
برهان قاطع تألیف محمد حسین بن خلف تبریزی، دوره در چهار مجلد –
جوامع الحکایات تألیف سدید الدین محمد عوفی –
(عبهر العاشقین تألیف روزبهان بقلی شیرازی، به همکاری هانری کربن (فارسی- فرانسوی –
(ویرایش(ترجمه
روانشناسی تربیتی، ترجمه از ,علم النفس و آثاره فی التربیه و التعلیم, (عربی)، تألیف علی الجارم و مصطفی امین –
کتیبه‌های پهلوی، ترجمه از انگلیسی، به قلم و. ب. هینگ –
خسرو کواتان و ریدک وی، ترجمه از پهلوی –
(ایران، تألیف دکتر ر. گیرشمن (فرانسوی- انگلیسی

منبع: سایت شمالیها