مختصات جغرافیایی:
شهرستان املش با وسعتی حدود ۵/۴۶۹ کیلومتر مربع در مختصات جغرافیایی۳۶ درجه و۵۰ دقیقه تا۳۷ درجه و ۸ دقیقه عرض شمالی از خط استواو ۵۰ درجه و ۶۰ دقیقه تا۵۰ درجه و۱۶ دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبدا و در فاصله ۷۵ کیلومتری شهر رشت, مرکز استان گیلان واقع شده است . این شهرستان از شمال به دو شهرستان لنگرود و رودسر از غرب و جنوب به شهرستان سیاهکل و از شرق به رحیم آباد رودسر محدود است .
آب و هوای املش به علت قرار گرفتن در کنار ارتفاعات سرسبز و ییلاقات، بسیار مطبوع میباشد. قومیت مردم املش گیلک با لهجه بیه پیش (شرق گیلان) وگویش املشی تکلم می‌کنند. مردم املش دارای اعتقادات مذهبی بسیار قوی و اثنی عشری می‌باشند این شهرستان نیزدر قدیم مرکز فرمانروایی سلاطین بوده است.
عمدتاً در بخش کشاورزی و دامپروری فعالیت دارند و آثار کشاورزی بدست آمده در این منطقه نشانگر فعالیت‌های کشاورزی در ۱۵۰۰ سال قبل میباشد، از محصولات عمده کشاورزی می‌توان برنج، چای، گندم، فندق، مرکبات. گیاهان دارویی، فرآورده‌های دامی و عسل و ابریشم را نام برد اما قسمت اعظم زمین‌های کشاورزی زیر کشت چای است و محصولات چای املش حدود ۳۲% کل تولید کشور میباشد عرضه محصولات بدست آمده در روز سه شنبه انجام می‌شود و سه شنبه بازار املش نمونه کاملی از بازارهای سنتی گیلان میباشد که مردم این منطقه با حضور گسترده رونق خاصی به آن می‌بخشند، مردم املش روزهای بازار را گالش بازار می‌نامند. این بازار در تمامی طول سال در روزهای سه شنبه برقرار و اگر این روز با مناسبت‌های مذهبی برخورد کند فقط نیمی از روز درآن به داد وستد می‌پردازند
شهرستان املش از نظر ژئومرفولوژی و ناهمواری ها به سه منطقه جلگه ای, کوه پایه ای و کوهستانی تقسیم شده است. بخش جلگه ای از آبرفت های رودهاخانه های شلمان رود, کیا رود و رود کهنه گویه به وجود آمده است که شهر املش بر مخروط افکنه شلمان رود بنا شده است.
پل رود (پله رود یا پلورود) و شلمان‌رود, مهم‌ترین رودخانه‌های این منطقه‌اند. پل رود, بزرگ‌ترین رودخانه شرق گیلان است. این دو رود از دامنه‌های شمالی البرز سرچشمه می‌گیرند و پس از طی مسیری با شیب زیاد به دریای خزر می‌ریزند.
بخش جلگه ای و کوهپایه ای در گذشته نه چندان دور پوشیده ازجنگل انبوه بود اما امروزه بیشتر درختان قطع گردیده و به باغات چای تبدیل شده است.
بخش کوهستانی در جنوبی ترین قسمت شهرستان واقع شده و پوشیده از مراتع و بلند ترین قله آن ناتشکوه است
مناطق جلگه ای و کوهپایه ای دارای آب و هوای معتدل خزری و مناطق کوهستانی با زمستان هایی سرد و پوشیده از برف و یخبندان و تابستان هایی خنک و دلپذیر است. و متوسط بارندگی سالیانه این شهرستان, بیش از هزار میلی‌متر است.
پوشش گیاهی و جانوری: درختان توسکا، افرا، انار ترش، انجیر، ازگیل (کنوس)، فندق، گردو، راش، شرم، بلوط، ممرز، توت، ون و آزاد از رستنی های مهم این ناحیه‌اند. همچنین گیاهان دارویی از قبیل گل بنفشه و ختمی، گل گاوزبان و کود کوتو در اکثر نقاط املش می‌رویند.
از جانوران و پرندگان روباه، شغال، گرگ، سمور، خرگوش، تیهو و سا, عقاب و انواع گونه های پرندگان جلگه ای و کوهستانی را می‌توان نام برد.
نام گذاری املش:
نام شهرستان املش دراصل «ام» و «لش» بوده است که «ام » به معنی «رود»و «لش»به معنی« راکد» می باشد. بنابر این املش؛ یعنی رود خانه راکد .
شهرستان املش در سال ۷۶ از شهرستان رودسر منتزع و تبدیل به شهرستان شد. این شهرستان براساس‌سرشماری سال ۱۳۷۵، جمعیت آن ۵۰۷۱۶ نفر برآورد گردید دکه ۳۸%شهرنشبن و ۶۲%در روستاهاساکن بودند .
تاریخ شهرستان املش:
بر پایه ی کاوش های باستان شناسی, شهرستان املش از نخستین زیست گاه های بشری, از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد.در املش آثار باستانی مهمی همچون کوزه‌های زرین و گلی از اشکال حیوانات، مجسمه و سلاح های انسانی به دست آمده است, که از جنس برنز، نقره و طلا ساخته شده‌اند. این اشیای باستانی در جریان حفاری های غیرمجاز و یا توسط باستان شناسان از گورستان ها به دست آمده است.
از مقایسه ی این اشیای با آثار باستانی سایر مناطق می‌توان زمان آن ها را به اواخر هزاره ی دوم و اوایل هزاره ی نخست ق.م تخمین زد.
اشیای باستانی املش در مقایسه با اشیای باستانی مارلیک از لحاظ شیوه و زمینه دارای تفاوت هایی است، اما در استفاده از اشکال حیوانات مشترکند.با نمایش سفالینه‌ها و اشیای فلزی املش به سال ۱۹۶۴م/۱۳۴۳ش در موزه نوشاتل سویس، هنر املش شناخته شد .
املش زمانی مرکز استقرار مالکان و روسای خاندان صوفی بود. خان های صوفی املش به تحریک دولتیارخان، پسر خلیل سلطان، در عهد صفویان سر به شورش برداشتند، ولی به زودی توسط شاه عباس اول سرکوب شدند. سپس پادشاه صفوی گروهی از آنان را به قندهار و گروهی دیگر را زیر نظر ولی‌سلطان صوفی به رانکوه کوچاند.
ایل صوفی تا پایان اقتدار صفویان اعتبار و منزلت خاصی داشت، به طوری که بر کل نواحی شرق گیلان (دیلمان و رانکوه) فرمان می‌راند، اما پس از به قدرت رسیدن نادرشاه افشار قدرت و نفوذ خود را از دست داد. نادر که از حضور کردهای مهاجر ساکن در املش و مناطق دیگر رانکوه ناراضی بود، گروههای تازه‌ای از کردهای گروس و اطراف کرمانشاهان را برای تضعیف صوفی ها به کلاردشت و کجور کوچاند. با به قدرت رسیدن آقا محمدخان قاجار مجدداً گروه دیگری از کردهای خواجوند و لرهای نقاط سردبند و سیلاخور برای تضعیف قدرت صوفیها به این منطقه کوچانده شدند.
به گفته ی ادموندز، جهانگرد بریتانیایی که در اواخر دوره قاجار به املش سفر کرده است، شمار خانه‌های این دهکده ۱۰۰ باب بوده است که ۲۰۰ خانوار از خاندان صوفی در آنها زندگی می‌کرده‌اند. او املش را به لحاظ برخورداری از مناظر طبیعی و مسکونی زیبا با مناظر طبیعی بریتانیا مقایسه می‌کند.
اقتصاد شهرستان املش:
اقتصاد این منطقه بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است. ازمحصولات مهم کشاورزی می توان چای ،برنج و گندم را نام برد. ساکنین مناطق جلگه به پرورش گاو، طیور و کرم ابریشم مشغولند و درمناطق کوهپایه ای و کوهستانی به پرورش زنبور عسل می پردازند.
ضمناً, سه شنبه بازار املش نمونه قابل توجهی از بازارهای هفتگی سنتی در گیلان است . که نقش به سزایی در رونق اقتصادی این شهرستان دارد . شهرستان املش دارای معادنی نظیر :معدن میکای سیاه و دولومیت می باشد.
مکان ها و جاذبه های گردشگری شهرستان املش:
*تالاب زر بیجار املش مناطق ییلاقی و باغات چای
*غار لیاروی واقع در روستای لیاروی بلوردکان املش
*غار تلاین گورج و هفت خم تله سر
*بافت تاریخی شهر املش
* یخچال طبیعی ملجه دشت
*دهکده ییلاقی خسیب دشت
* هلودشت
*چشمه آب معدنی لوزان
*برج تاریخی میل امام
* ساختمان قدیمی محمد تقی خان صوفی سیاوش
*ساختمان قدیمی عبدالعلی خان صوفی
*ساختمان قدیمی گوهر تاج خانم
*سه شنبه بازار املش
*آرامگاه چهار تن از سلاطین کیایی .
منبع:وبلاگ رانکوه
