کودکان از رفتارهای بد خود، همیشه هدفی دارند. بسیاری از والدین از این اهداف بی اطلاع هستند و به محض مشاهده یک رفتار بد از کودک، به جای شناسایی علت رفتار، به نشانه واکنش می دهند و شرایط را نابه سامان تر می کنند. برای پاسخ موثر به بدرفتاری فرزندان لازم است اهداف کودکان از بدرفتارهای شان را بشناسید.  با شناخت علت و هدف فرزندان از بدرفتاری  می توانید، راهکار مناسب را اتخاذ کرده و متناسب با آنها برخورد کنید تا از شدت یافتن مشکل رفتاری ممانعت نمایند و یا آن که جلوی آن رفتار خاص را بگیرید.

اهداف کودکان از بدرفتاری هایشان عبارت است از: جلب توجه کردن، اعمال قدرت، انتقام جویی ، بی کفایت جلوه دادن والدین.
سبک های فرزند پروری، حرفها واعمال والدین، موقعیت فرزند در خانواده، تقلید و… باعث می شود کودکان این رفتارها را یاد بگیرند. به بیانی دقیق تر آن که، کودکانی که احساس تعلق ندارند، احساس ناامنی و انزوای افراطی می کنند، لذا ممکن است با جلب توجه منفی، بخواهند  تعلق خود را به جایی و یا کسی ثابت کنند.  کودکانی که خود را توانا نمی بینند و شایسته هیچ حقوقی نمی دانند، احتمالا با  کنترل دیگران و یا نشان دادن این که هیچ کس نمی تواند آنها را کنترل کند، به دنبال اعمال قدرت هستند. همچنین کودکانی که گمان می کنند به حساب نمی آیند و بی اهمیت هستند، ممکن است دیگران را به خاطر احساس بی ارزش بودن خود تنبیه و مجازات کنند و سعی بر انتقام داشته باشند . در نهایت، کودکانی که اغلب احساس عجز و ناتوانی می کنند و بدون احساس دلگرمی هستند، ممکن است با پذیرش ناتوانی، خود را در نزد دیگران عاجز جلوه دهند.
برای روشن شدن مسئله مثالی می زنیم : کودکی سر وقت آمدن را فراموش می کند، چون می خواهد به او یادآوری شود، چرا که خواهان جلب توجه است. کودکی دیگر بدان جهت فراموش می کند که می خواهد به شما نشان دهد که نمی توانید او را به آنچه که متمایل به انجامش نیست، مجبورش کنید. کودکی دیگر برای نگران کردن شما، ممکن است فراموش کند. این کودک احساس آسیب و لطمه می کند و قصد دارد با انتقام گرفتن از شما، مقابله به مثل کند؛ و سرانجام کودکی ممکن است فراموش کند، چون از پذیرش هر مسئولیتی ترس دارد و احساس ناتوانی می کند و با فراموش کاری می خواهد راحتش بگذارید و انتظاری از او نداشته باشید. این کودک، با رفتار اجتنابی و نشان دادن بی کفایتی می خواهد از اعتماد به نفسش حفاظت کند.
والدین هوشیار و آگاه باید بدانند که بدرفتاری از منظر کودک، راه حلی است برای برطرف کردن مشکل، بنابراین والدین باید به کودک خود کمک کنند تا راه حلی دیگر برای رفع مشکل خود بیابند.

چگونه هدف کودک از بدرفتاری را تشخیص دهیم؟
در نگاه اول برای بسیاری از والدین سخت است که بتوانند این علل چهارگانه بدرفتاری کودک را شناسایی و تفکیک نمایند. اما باید گفت شما می توانید با فراگیری دو  روش ساده، هدف کودک از بدرفتاری هایش را به یکی از این علل های چهار گانه نسبت دهید و متعاقب آن درصدد رفع برآئید.
روش اول: به نوع احساس و عکس العملی که در اثر بدرفتاری کودک، در شما ایجاد شده است، توجه ویژه ای داشته باشید:
زمانی که کودک رفتار بدی از خود نشان داد و شما او را تادیب نموده اما نتیجه ای دریافت نکردید، بهتر است به درون خود رجوع کنید و ببینید در قبال این رفتار بد کودک، شما چه احساسی داشته اید! اگر عصبی و خشمگین شدید، هدف کودک جلب توجه است؛ اگر احساس تهدید کردید، قدرت نمایی می تواند هدف کودک باشد؛ اگر ناراحت و دلخور بودید، شاید کودکتان قصد انتقام جویی دارد، و در نهایت این که اگر به عنوان یک پدر/مادر احساس بی کفایتی کردید، بی گمان فرزندتان قصدی جز ایجاد بی کفایتی و عاجزجلوه دادن شما ندارد.
روش دوم : واکنش کودک را، هنگامی که به او متذکر می شوید تا رفتار بد خود را ترک کند، زیر نظر داشته باشید :
اگر علیرغم تذکر شما، کودک همچنان به رفتار خود ادامه دهد، هدفی جز جلب توجه ندارد؛ همچنین اگر بی اعتنایی کرد و یا آن که رفتارش را شدت بخشید، کودک قدرت نمایی را هدف بدرفتاری خود قرار داده است؛ اما اگر رفتار کودک منجر به جریحه دار شدن احساس تان شد، ناراحت و آزرده تان کرد، به احتمال زیاد، انتقام گرفتن هدف اوست؛ و سرانجام آن که اگر به هنگام تذکر دادن، کودک ابراز عجز و نیاز کرد و کمکی خواستار شد و شما تسلیم و مجبور به کمک کردن شدید به او شدید، بدانید این رفتار کودک می تواند نشانی از احساس بی کفایتی اوباشد.

چگونه با رفتارهای بد کودک مقابله کنید:
*از میزان توجهات منفی خود بکاهید : برای موفقیت، بهتر است توجه خود را به رفتار کودک کاهش دهید. شما هرگز مجبور نیستید به همه رفتارهای کودک ،هر چند کوچک و جزیی، توجه کنید. بدانید کودکان بیشتر متمایلند رفتارهایی را انجام دهند که با پرداختن به آنها توجه والدینشان را جلب خود کنند، پس برای مقابله با این خواسته کودک، کمتر به این گونه رفتارها توجه کنید و از هنری به نام “نادیده گرفتن سنجیده” نهایت استفاده را ببرید.
*به رفتارهای مثبت کودک توجه خاص نشان دهید: با مورد توجه  قرار دادن رفتارهای مثبت کودک و با نادیده گرفتن رفتارهای منفی،  کودکتان به زودی در می یابد که برای جلب توجه شما باید به چه رفتارهایی گرایش پیدا کند و از چه رفتارهایی اجتناب نماید.
*کمتر حرف بزنید اما بیشتر اهل عمل باشید: اگر زمان زیادی را صرف حرف زدن و یا توضیح دادن کنید، کودک شما را جدی نمی گیرد. بنابراین توصیه می شود خواسته و یا تقاضای خود را فقط یک بار به کودک بگوئید و سپس به آن چیزی که گفته اید عمل کنید. مثلا ، کودک را یک بار برای صرف شام صدا کنید، بعد غذا را بکشید، اگر کودک نیاید غذایش سرد می شود و شما هرگز غذای او را گرم نکنید . کودک باید بداند که خود او مسئول سرد شدن غذا  است و دیگران نبایستی بابت بی احتیاطی و بی توجهی او دچار زحمت شوند.

* کارهایی را به کودک محول کنید: شما می توانید کارهایی را به کودک توصیه کنید که با انجام آنها،  او حس مفید بودن را از توجه مثبت دیگران به دست آورد.  مثلا، چیدن سفره، خرید برخی از اقلام خانه، کمک در خانه، و… باعث می شود کودک به سمت رفتارهای مشارکتی نیز تشویق و ترغیب شود.
*حس تعلق به کودک القاء کنید: با بیان جملاتی چون ” به داشتن گلی مثل تو می بالم”، “از داشتن تو راضی هستم”،” به  تو افتخار می کنم”،…   و یا با گفتن  عبارات محبت آمیزی نظیر “عزیزم”، “امیدم”، “فرزندم”، ” دخترم/پسرم” و… احساس تعلق داشتن را به کودک انتقال دهید.

*محبت بی قید و شرط به کودک داشته باشید: به این منظور بهتر است گاهی اوقات بی هیچ دلیل خاصی، فرزندتان را در آغوش بگیرید و او را نوازش کنید. بدین طریق کودک، متوجه محبت بی دریغ شما نسبت به خود شده و خواهد فهمید که شما او را در هر شرایطی دوست دارید .

ارسالی از:خانم فاطمه پورقلی کارشناس ارشد روانشناسی