سالیان متمادی در روان‌شناسی این باور وجود داشت که خشم را ‌باید بروز داد و پنهان کردن خشم مضرات بسیاری برای روح و جسم در پی دارد. فروید یکی از طرفداران این نظریه معتقد بود که افسردگی عصبانیتی است که به درون ریخته شده و به همین دلیل بهتر است عصبانیت ابراز شود تا فرد از عواقب سرکوب این حس در امان بماند. این باور در سال ۱۹۵۰ توسط روان‌کاوی به نام فرانس الکساندر مجددا مطرح و موجب تقویت بیش از پیش این نظریه شد. الکساندر معتقد بود فروخوردن خشم مضرات بسیاری برای فرد در پی دارد. از جمله این مضرات می‌توان به فشار خون بالا اشاره کرد.
اکنون که بیش از نیم‌قرن از این باور می‌گذرد محققان در ارتباط با عصبانیت به باوری کاملا متفاوت رسیده‌اند. آنها معتقدند در مورد ابراز عصبانیت می‌توان به مزایای اندکی اشاره کرد. محققان امروزه معتقدند وضعیت در مورد عصبانیت پیچیده است و برای ارایه نظر نهایی باید متغیرهای بسیاری را در نظر گرفت. به‌طور کلی عصبانیت خطرات متعددی برای سلامتی فرد و حتی اجتماع دربردارد.
مهم‌ترین تاثیر عصبانیت توسط گروهی از دانشمندان طی سال‌ها تحقیق و بررسی به اثبات رسیده است. دانشمندان تعدادی از دانشجویان را که خیلی سریع عصبانی شده و نمی‌توانستند خود را در شرایط دشوار کنترل کنند برای مدت ۲۵ سال به دقت تحت‌نظر گرفتند. پس از این مدت تعداد زیادی از آنها به بیماری‌های قلبی جدی مبتلا شده و تعدادی نیز در اثر عصبانیت‌های پی‌درپی و عوارض ناشی از آن جان خود را از دست داده بودند!
طی نیم ‌قرن گذشته عصبانیت از جمله مواردی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته و در زمینه کنترل آن، آموزش‌های مختلفی به افراد داده شده است. افرادی هستند که به‌سادگی عصبانی می‌شوند، تعدادی دیگر دایم در تلاش برای تلافی کردن رفتارهای اطرافیان هستند، هرچند که چندان هم حساس نبوده و به‌واقع از وقایع آزرده نمی‌شوند اما طوری وانمود می‌کنند که گویی به‌شدت عصبانی شده‌اند. تغییر شیوه زندگی اصلا ساده نیست اما شواهد نشان می‌دهد مدیریت خشم کاری است که به نتیجه‌های خوشایندی منتهی می‌شود.
بعضی از ما ذاتا این‌گونه هستیم که به شرایط و رفتارهای اطرافیان، بسیار جدی پاسخ می‌دهیم. اگر والدین ما به‌سادگی عصبانی می‌شدند ما نیز آموخته‌ایم که عصبانیت واکنشی طبیعی در موقعیت‌های مشابه است. به یاد داشته باشید هرچه تاکنون آموخته‌ایم می‌تواند بازآموزی شود.
مطمئنا مهم‌ترین قدم در تعدیل عصبانیت این است که باور کنید عصبانیت به‌طور کامل در کنترل شماست. بسیاری از افراد عصبانی عامل عصبانی‌کننده را مقصر اصلی دانسته و آن را سرزنش می‌کنند. مردی که دایم عصبانی می‌شود همسرش را مقصر می‌داند که با رفتار و اعمالش او را عصبانی می‌کند. زنی که هنگام رانندگی عصبانی می‌شود دیگر رانندگان و اشکالات قوانین و خیابان‌ها را عامل اصلی عصبانیت خود می‌داند. اگر می‌خواهید تغییر کنید باید شخصا مسوولیت اعمالتان را بپذیرید. شما نمی‌توانید دیگران را به دلیل واکنش‌ها و احساسات خودتان سرزنش کنید. واکنش متعلق به شماست و شما باید فکری برای تغییر واکنش‌هایتان انجام دهید.
یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید در این زمینه انجام دهید این است که سعی کنید پاسخ‌ها و عکس‌العمل‌هایی مناسب‌تر و پسندیده‌تر برای شرایطی که شما را عصبانی می‌کنند بیابید. بسیاری از برنامه‌های کنترل عصبانیت در این مرحله ریلکسیشن را پیشنهاد می‌دهند. حتی تمرینات تنفس صحیح که منجر به آرامش می‌شود نتایج مثبتی به بار می‌آورند.
به‌عنوان مثال در ترافیک شدیدی قرار می‌گیرید و می‌دانید به جلسه مهمی دیر می‌رسید و شما معمولا در چنین موقعیت‌هایی عصبانی می‌شوید، اما این‌بار به‌جای عصبانی شدن و فریاد کشیدن یا بوق زدن، به پشتی صندلی تکیه داده و با فواصل زمانی معین چند نفس عمیق بکشید و چند بار به خودتان بگویید من آرام هستم. این کار دفعات اول نتیجه قابل ملاحظه‌ای به‌بار نمی‌آورد اما پس از چند هفته با تمرین در شرایط مختلف از نتیجه شگفت‌زده خواهید شد. علاوه بر تمرین آرامش بیاموزید افکارتان را تغییر دهید. به افکارتان توجه کنید: هنگامی که می‌بینید اتومبیل‌های جلوتر از شما تلاشی برای رهایی از ترافیک سنگین نمی‌کنند عصبانی می‌شوید. در چنین شرایطی کافی است به خودتان بگویید این ترافیک سنگین موجب می‌شود من چند دقیقه دیرتر به مقصد برسم اما رانندگان اطراف من به هیچ عنوان قصد آزار مرا ندارند. تغییر کامل عکس‌العمل‌ها غیرممکن است اما با تمرین مداوم و خواست قلبی، هر غیرممکنی، ممکن می‌شود.
ارسالی از: فاطمه پورقلی کپورچالی کارشناس ارشد روانشناسی