آنقوت (Ruddy Shelduck) با نام علمی Tadorna Ferruginae، عضو خانواده مرغابیان Anatidae (خانواده‌ای که شامل اردک‌ها، غازها و قوها نیز می‌شود) و زیر خانواده اردک‌های غاز‌نما (Shelduck) یا Tadorninae میباشد.
اردک‌های غاز‌نما دارای شکل ظاهری شبیه غاز بوده و نسبت به اردک، جثه‌ای کمی بزرگ‌تر و سر و گردنی درازتر دارند.
در تبت و مغولستان، بودایی‌ها آنقوت را مقدس می‌شمارند. در افسانه‌های اسلاو نیز آنقوت حیوان مقدسی است.
مشخصات:
پرنده‌ای است به طول ۵۸ الی ۷۰ سانتیمتر که عرض بال‌های آن در حالت باز، بین ۱۱۰ تا ۱۳۵ سانتیمتر میباشد. آنقوت هم اندازه تنجه بوده و در واقع، اردکی شبیه غاز است. منقار نسبتاً کوچک و سیاه رنگی دارد. بال و پر به رنگ قهوه‌ای مایل به نارنجی یک دست و سر و گردن کم رنگ‌تر میباشد. روی تنه و زیر تنه به رنگ نارنجی بلوطی و سر از نخودی روشن تا مایل به سفید متغیر است. پرهای پروازی بال سیاه رنگ میباشد. روی بال به رنگ سبز براق و رنگین کمانی و پیش بال و زیر آن کاملاً سفید است. پاها، دم‌گاه و دم سیاه رنگ میباشد. از دور، هر دو جنس شبیه به هم دیده می‌شوند در حالی که از نزدیک، دو جنس متفاوت از هم هستند. در طول فصل جفت‌گیری (تابستان)، سر و گردن پرنده نر بالغ کرم رنگ با طوقی باریک و سیاه در پایین گردن است ولی پرنده ماده و نابالغ فاقد این طوق میباشد. سر پرنده ماده کم رنگ‌تر و تقریباً سفید بوده و در گونه‌ها و پیشانی، بخش‌های سفید رنگ دارد.
در هنگام پر‌ریزی، ظاهر آنقوت تغییرات بسیاری می‌یابد هر چند که روند پر‌ریزی تدریجی و نامحسوس است. در خارج از فصل جفت‌گیری، طوق گردنی سیاه رنگ در پرنده نر کم رنگ‌تر شده یا کاملاً محو می‌شود به عبارت دیگر پرهای گردن جنس نر سالی دو بار عوض می‌شود.
جوجه‌ها بعد از تولد و در دوره‌ای که هنوز پوشیده از کرک هستند دارای رو تنه قهوه‌ای تیره و زیر تنه سفید رنگ میباشد. صورت اغلب سفید و پاها و منقار خاکستری رنگ است. پرندگان نابالغ شبیه بالغین هستند ولی رنگ پر و بال آنها کم رنگ‌تر بوده و علائم خاکستری رنگ، روی بال‌ها دارند. پرواز آنقوت بیشتر شبیه غاز است تا اردک. پرواز آن، مانند اردک‌های سر سبز، سریع و مستقیم با بال زدن‌های آهسته میباشد. در این حالت، آنقوت را می‌توان از روی قوس گردن و افتادگی شانه، از اردک‌های سر سبز تشخیص داد. در پرواز، پوش‌پرهای سفید بال کاملاً مشخص است.
:آنقوت‌ها صداهای بلند و خشن شبیه غاز تولید می‌کنند. آنها هنگامی که به طور گروهی روی آب شنا می‌کنند یا در هوا پرواز می‌نمایند، صداهای شیپور مانندی شبیه «انگ- انگ» ( ang-ang ) در می‌آورند.
زیستگاه و پراکندگی:
آنقوت در مقایسه با تنجه، وابستگی کمتری به آب نشان می‌دهد. زمستان‌ها را در سواحل ماسه‌ای، دریاچه‌ها، کنار رودخانه‌ها، کشتزارها و حتی استپ‌های خشک می‌گذراند. به طور کلی، آنقوت ساکن زمین‌های باز است.
گرچه جمعیت‌های بسیار کوچکی از آنقوت در شمال غربی آفریقا و اتیوپی وجود دارد ولی بیشتر این پرنده در مناطق مرکزی و جنوبی اوراسیا، از جنوب شرقی اروپا تا آسیای مرکزی و جنوب شرقی چین و در زمستان تا هندوستان و اندونزی پراکنده است. در جنوب شرقی اروپا و جنوب اسپانیا بسیار کمیاب میباشد در محدوده آسیا به وفور یافت می‌شود ولی آنقوت‌ها عمدتاً مهاجر بوده و زمستان را در جنوب آسیا می‌گذراند.
آنقوت‌ها را می‌توان در کشورهایی چون الجزایر، مصر و اتیوپی، فرانسه، آلمان، بلغارستان، بلژیک، بلاروس، کره، ژاپن، چین و هند یافت. این پرنده در ایران و کشورهای حاشیه آن نظیر ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان، افغانستان، پاکستان، عمان، امارات متحده عربی، عربستان، کویت و عراق نیز وجود دارد.
در ایران، آنقوت‌ها در اغلب مناطق شمال، غرب و جنوب ایران دیده می‌شوند. به طور کلی محدوده پراکندگی این گونه در جهان بسیار گسترده است به طوری که بر اساس تخمین‌های به عمل آمده، بین ۱ تا ۱۰ میلیون کیلومتر مربع را شامل می‌شود. جمعیت جهانی آنقوت را ۱۷۰ تا ۲۲۰ هزار قطعه تخمین می‌زنند.
تغذیه و رفتار:
آنقوت‌ها همه چیز‌خوار بوده از علف‌ها، دانه‌ها، حشرات، نرم‌تنان و ماهیان تغذیه می‌کنند. در مقایسه با اکثر اردک‌ها بیشتر خشکی‌زی بوده و بیشتر وقتشان را در خشکی و دور از آب صرف می‌کنند. آنها در علفزارهای خشک علف‌ها را می‌چینند و حشرات را پیدا کرده و می‌خورند و در داخل خاک‌های نرم به جستجوی لارو حشرات می‌پردازند. همانند دیگر اردک‌ها، می‌توانند روی آب نیز بچرخد و در هنگام تغذیه در آب‌های کم عمق با سر و ته شدن در داخل آب، به جستجوی حشرات و گیاهان آبزی بپردازند.
آنها شناگران ماهری بوده و در هنگام شنا، سر خود را راست گرفته و جلوی بدن را پایین می‌دهند.
اگر چه آنقوت‌ها ممکن است در سراسر سال، در برابر دیگر پرندگان، حالت ستیزه‌جو داشته باشند ولی در زمان تولید‌مثل، بیشتر طالب قلمرو هستند به طوری که پرنده نر فعالانه از محدوده خودش دفاع می‌کند و دیگر پرندگان آبزی را از آن دور می‌کنند. ولی غیر از این زمان، اغلب سال را در همراهی با دیگران و بعضاً در قالب گله‌های چند هزارتایی می‌گذرانند.
گروه‌های خانوادگی (هم والدین و هم فرزندان یک ساله آنها) تمایل دارند در قالب یک واحد در کنار هم بمانند. آنقوت‌ها معمولاً به صورت جفت جفت یا گروه‌های کوچک دیده می‌شوند و به ندرت گله‌های بزرگی می‌سازند. در عین حال در دریاچه‌ها یا رودهای آرام اجتماعات زمستانی بسیار بزرگی ممکن است تشکیل دهند.
در اسارت، آنقوت‌ها خلق و خوی تهاجمی و غیراجتماعی دارند و بهتر است به صورت جفت جفت نگهداری شوند مگر آن که محدوده خیلی بزرگی برای آنها در نظر گرفته شود. در این صورت، می‌توان آنها را با دیگر گونه‌ها یک جا نگه داشت هر چند در زمان تولید‌مثل، پرخاشگر هستند:
آنقوت‌ها پرندگان پر طاقتی بوده و قادر به تحمل آب و هوای بسیار سرد می‌باشند.
تولید‌مثل:
بین دو جنس، پیوندهای جفتی قوی تشکیل می‌شود که معمولاً برای تمام عمر برقرار می‌ماند. آنها عموماً در حفره‌های روی زمین و داخل شن‌ها و بعضاً در شکاف صخره‌ها و در سوراخ‌های داخل تنه درختان لانه می‌سازند. لانه معمولاض به وسیله جنس ماده و از مواد گیاهی در دسترس ساخته شده و با کرک آستر می‌شود. بعضی مواقع، آنقوت‌ها چندین کیلومتر دور از نزدیک‌ترین رودخانه یا دریاچه به تولید‌مثل می‌پردازند. پرنده ماده در داخل سوراخ، بین ۶ تا ۱۲ تخم سفید صاف می‌گذارد و روی آنها می‌خوابد، جوجه‌ها بعد از ۲۸ الی ۳۰ روز از تخم در می‌آیند. هر دوی والدین از جوجه‌ها مراقبت می‌کنند. حدود ۸ هفته طول می‌کشد تا جوجه‌ها پر در بیاورند.
پرندگان جوان تا دو سالگی قادر به تولید‌مثل نیستند.
وضعیت بقا:
این گونه در معرض تهدید نبوده و در لیست قرمز IUCN قرار ندارد. هر چند که جمعیت آن در محدوده جهانی در نواحی غربی کاهش یافته است. به هر حال، حفاظت از مناطق تولید‌مثل این پرنده و جلوگیری از شکار آن ضروری است.
جمع آوری و تهیه: عاکف Akef Moazez Lasko
منبع: سایت کرکان بندرانزلی
