بانوی ونوسی ایران که سال های بودنش در زمین ، حکایت سخت کوشی ، عطوفت و عشقی مکرر است . در شانزدهم آذرماه سال ۱۳۰۵ در خانه ی شماره چهارده کوچه ی بلورچیان در محله ساغریسازان رشت ، کودکی به دنیا آمد که بعد از سه فرزند پسر ، چهارمین پیام شادی و شور زندگی را با خود به ارمغان آورد . سال هایی که بوی پیراهن مادر و دستان بزرگ و اطمینان بخش پدر را می داد زود گذشت و آذر باید به مدرسه می رفت . دوره شش ساله ابتدایی را در طی پنج سال در مدرسه « بانوان » گذراند و در شهریور ماه سال ۱۳۱۹ آماده رفتن به دبیرستان شد .

دوره متوسطه را در دبیرستان « فروغ » گذراند ، در همین دوران بود که پدر به ناچار خانواده را ترک گفت و مادر در تأمین هزینه های زندگی و تحصیل فرزندان ، تنها ماند . شکوه ای بر لبش نبود . تمام وقتش را صرف خیاطیمی کرد تا نبود پدر در خانه احساس نشود . آذر هم به مادر در خیاطی کمک می کرد و با تدریس خصوصی به شاگردان سعی می کرد باری از شانه های خسته اما همیشه صبور مادر بر دارد .
آذر تمایل به تحصیل رشته ی طبیعی در یکی از دبیرستان های رشت داشت اما پدر او را واداشت تا به دانشسرای مقدماتی برود و این نه از سر خودخواهی بود بلکه در آن آشفته بازار سیاست آن روزگار بهترین کاری بود که پدری نگران می توانست برای دخترش انجام دهد. او در مهر ماه سال ۱۳۲۲ به دانشسرا رفت و بعد از دو سال یعنی در خرداد ماه سال ۱۳۲۴ دوران تحصیل دانشسرا را به پایان برد و این در حالی بود که هنوز سنش برای خدمت دولتی کافی نبود . بنابراین او با اشتیاقی که به آموزگاری داشت ، پذیرفت که به مدت یک سال رایگان در یکی از دبیرستان های رشت تدریس کند و از شهریور ماه سال ۱۳۲۵ به طور رسمی آغاز به کار معلمی کرد و با ۹۶۰ ریال حقوق ماهیانه آموزگار کلاس ششم دبستان « ژاله » شد و البته وظیفه ی ناظمی مدرسه نیز بر عهده ی او بود.
آذر در آزمون ورودی رشته ی پزشکی شرکت نموده و در مهر ماه سال ۱۳۳۱ در سال اول دانشکده ی پزشکی مشغول تحصیل شد ، و این موفقیت برای آذر که دیپلم دانشسرا بود ، عالی بود. در زمان تحصیل به آموزگاری در یکی از دبستان های جنوب شهر تهران نیز مشغول بود ، زیرا برای تأمین هزینه های تحصیل بدان نیاز داشت. در سال آخر پزشکی بود که اندامی باید به یکی از این دو کار می پرداخت و به صورت موقت از آموزگاری فاصله گرفت ، با همه مرارت ها و دشواری ها دوره هفت ساله پزشکی را در خرداد ماه سال ۱۳۳۷ با موفقیت به پایان برد. او دو سال بعد از دریافت دانشنامه پزشکی ، یعنی در سال ۱۳۳۹ با دکتر منصور خلعتبری کارشناس پزشک قانونی ازدواج کرد و از این پس پذیرای مسئولیت های بزرگ دیگری نیز شد . حاصل این پیوند استوار سه فرزند ( دو دختر و یک پسر ) است که دخترانش « آذر میدخت » فارغ التحصیل دکترای ژئوفیزیک از فرانسه که در حال حاضر نویسنده و خبرنگار مجلات علمی این کشور می باشد است و میترا پرستار و متخصص اتاق عمل در پاریس است و پسرش آرش که فرزند آخر اوست تحصیل کرده ی رشته مهندسی معمار از پاریس می باشد .
اندامی از معدود کسانی بود که هرچه بیشتر می دانست ، بیشتر می فهمید که چیزهای زیادی هست که نمی داند و تلاش همیشگی او و پویایی و حرکت زندگی اش حاکی از این ادعاست . او بیشتر شب ها و روزهای تعطیل را در بیمارستان می ماند و حتی نگهبانی پزشکان دیگر را نیز بر عهده می گرفت تا تجربه بیشتری به دست بیاورد و بعد از دو سال تلاش ، گواهی کارورزی ( کاردانی ) بخش زنان و مامایی را به دست آورد . او پس از اتمام دوره تخصص ، از اداره فرهنگ به وزارت بهداری آن زمان منتقل شد و در انستیتو پاستور ایران با سمت دستیار آزمایشگاه در بخش واکسن سازی میکروسکوپی کارش را آغاز کرد.
دکتر اندامی از فروردین ماه ۱۳۴۰ ، با سمت « رئیس آزمایشگاه میکروب شناسی و تهیه واکسن های میکروبی » به کارش ادامه داد .
در سال های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۵ بیماری « شبه وبای التور » برای چندین بار در منطقه شیوع پیدا کرد و در آن شرایط هولناک تنها را پیشگیری تزریق واکسن وبا قبل از ابتلا به بیماری بود و در آن زمان تنها مرکز تهیه واکسن در ایران انستیتو پاستور بود که تمام امکانات در اختیار آزمایشگاه میکروب شناسی قرار گرفت و کارکنان مرکز با ریاست دکتر اندامی شروع به کار کردند و سرانجام توانست واکسن وبای التور را بسازد و از بروز فجایع هولناک و دردآور جلوگیری کند . این واکسن به کشورهای همسایه هم فرستاده شد و افتخاری بود که به عین زحمات شبانه روزی دکتر آذر اندامی نصیب سرزمین ما شد .
دکتر اندامی با استفاده از بورس تحصیلی انستیتو پاستور ، برای مطالعات علمی بیشتر عازم فرانسه شد و پس از یک سال کا رو تحقیق در انستیتو پاستور پاریس در سال ۱۳۴۶ ( ۲۵ آوریل ۱۹۶۷ میلادی ) گواهی نامه تخصصی در رشته باکتریولوژی دریافت کرد ، چند طرح پژوهشی درباره باکتریولوژی و عفونتی های بیمارستانی در بیمارستان های تهران انجام داد و نتیجه تلاش را طی مقالاتی در مجلات علمی ـ پژوهشی به چاپ رساند . ( در سال ۱۳۵۱ با توجه به شایستگی علمی و اداری به پیشنهاد ریاست انستیتو پاستور به سمت « رئیس بخش واکسن سازی و تهیه واکسن های میکروبی » منصوب شد و تا زمان بازنشستگی در این مقام باقی ماند . در سال ۱۳۵۳ از دانشگاه تهران گواهینامه تخصصی علوم آزمایشگاهی بالینی و پروانه کار در رشته آزمایشگاهی را دریافت کرد . دکتر اندامی بارها برای مطالعه و پژوهش در زمینه باکتری های روده ای و باکتریوفاژها و سرم شناسی و شرکت در کنفرانس میکروب شناسی که در بروکسل تشکیل می یافت از سوی مسئولان انستیتو پاستور به فرانسه و بلژیک اعزام شد . او در پانزدهم مهرماه سال ۱۳۵۷ از خدمت دولتی بازنشسته شد ولی تا آخرین توان سرگرم خدمت به مردم ایران زمین بود . او پس از بازنشستگی ، مدت ۳ سال ریاست آزمایشگاه بیمارستان « بامیر » را به عهده داشت و در سال های آخر عمرش در خیابان حسام السلطنه در جنوب تهران ، به معالجه ی بیماری های زنان و زایمان در مطب مشترک خود با همسرش می پرداخت . در همین سال ها بود که بیماری در جسمش رخنه کرد و او نگرانی و دردش را از دیگران پنهان کرد تا این که یک روز در مطب در حال معاینه تعادلش را از دست داد . برای مداوا تصمیم گرفته شد که ایشان را به خارج اعزام کنند اما مقدمات و مراحل کار آن قدر به طول انجامید که دیگر فایده ای نداشت. او در بیست و هشتم مرداد ماه سال ۱۳۶۳ در سن ۵۸ سالگی در اثر آمبولی ریه که از عوارض بیماری تومور مغزی اش بود به دیار باقی شتافت . جسمش در گور ۶ ردیف ۳۶ قطعه ۱۸ گورستان بهشت زهرا مدفون است و حکایت زندگی پرفراز و نشیب بانویی پرتلاش و خستگی ناپذیر و از جنس پویایی و تحرک و زندگی در این جا به پایان می رسد .

اتحادیه بین المللی نجوم IAU ( International Astronomical Uion ) از سال ۱۹۱۹ میلادی وظیفه نامگذاری های جدید در منظومه شمسی را بر عهده دارد . حتی با بزرگترین تلسکوپ ها هم نمی توان عوارض سطح زهره را از زمین دید . ماهواره اکتشافی ماژلان در سال ۱۹۹۰ اقدام به نقشه برداری سطح سیاره ونوس کرد و ۸۴ % از سطح سیاره را بررسی کرد . با هماهنگی و تأیید در این نام گذاری برای حفره هایی با قطر کمتر از بیست کیلومتر اسامی عام مؤنث به صورت موقتی به کار گرفته شد ، علاوه بر آن نام حفره هایی با قطر بیش تر از بیست کیلومتر به صورت اسامی دایمی در نظر گرفته شد . با تلاش های دختر بزرگتر آذر میدخت و به پیشنهاد آژانس فضایی اروپا حفره ای به قطر ۳۰ کیلومتر و طول جغرافیایی ΄۵۵ , ˚۲۶ و عرض جغرافیایی ΄۴۵ ,˚۱۷ از ونوس که دارای قله ای مرکزی است به نام « اندامی » نام گذاری شد و در تاریخ ۲۵ اوت ۱۹۹۲ میلادی نام دکتر آذر اندامی که در شهر رشت به دنیا آمد در ونوس جاودانه شد .

هم اینک بخش واکسن های باکتریال انستیتو پاستور ایران به نام دکتر آذر اندامی است و نیز با تصویب شورای شهر رشت یک خیابان سی و دو متری به نام این بانوی فرهیخته آراسته است و نیز انتشار یک سری تمبر پستی با این عنوان در دست کار بود . روحش شاد .

منابع:
fa.wikipedia.org
guilan.irib.ir/index.php?
bushehr-tebyan.ir
گردآورنده:جعفر سپهری مدرس دانشگاه جامع‌علمی‌کاربردی و دانشگاه آزاد اسلامی ایران