وقتی عزیزجان تعریف میکند که خواستگارهایش را نشانش نمیدادند تا مبادا چشم و گوشش باز شود، وقتی از طلعت خانم همسایه میگوید که پسران و دختران دم بخت را به هم میرساند و از این راه امرار معاش میکرد و شرح میدهد آقا جان)شوهرش) را تا لحظه عقد ندیده بود و وقتی اولین بار در لباس سفید عروسی کنار مرد تنومندی که ۱۵ سال از او بزرگتر بود، نشست، نزدیک بود از ترس زهره ترک شود.
نوه ها میخندند، انگار همه این خاطرات به افسانهای تبدیل شده که با چاشنی شوخی و طنز همراه میشود، اما همین ۵۰ سال پیش، خیلی ها با این شیوه های سنتی سر و سامان گرفته اند.
براساس آمارهای رسمی سالانه ۲ میلیون نفر به جمعیت مجرد کشور اضافه میشود. طبق اطلاعات و آمار شورای فرهنگی اجتماعی زنان، بیش از ۱۶ میلیون جوان مجرد در ایران در سن ازدواج قرار دارند.
در کنار این افزایش جمعیت، تغییر شرایط اجتماعی و فرهنگی و استفاده از ابزارهای مختلف ارتباطی نه تنها مفهوم ازدواج را تغییر داده، بلکه شیوه های گزینش همسر را نیز متحول کرده است.
ازدواج سنتی که زمانی بر پایه ارتباطات خانوادگی و دخالت واسطه ها در آشنایی بین دو خانواده صورت میگرفت، بتدریج جایش را به آشنایی مستقیم پسران و دختران در محیط هایی خارج از خانواده داده است.
هرچه فضای فرهنگی و اجتماعی جامعهای با سرعت بیشتری متحول شود، شکل و شیوه ازدواج و روشهای انتخاب همسر هم تغییرات بیشتری به خود میبیند.
در کشور ما، اول ذیالحجه مقارن با ۲۸ آبان روز ازدواج آسمانی حضرت علی و حضرت فاطمه زهرا(س)، روز ازدواج نامیده شده است. به همین مناسبت، فرصتی یافتیم برای واکاوی تغییر مفهوم ازدواج مدرن و سنتی و نیز تحول شیوههای انتخاب همسر.
ازدواج جوانان ایرانی، سنتی یا مدرن
سازمان ملی جوانان در نظرسنجی مفصلی از جوانان به این نتیجه رسیده که هر چند شیوه های انتخاب همسر از تنوع بیشتری نسبت به گذشته برخوردار است، اما جوانان هنوز طرفدار ازدواجهای سنتی هستند.
در این نظرسنجی آمده است بیش از ۸۷ درصد جوانان معتقدند در انتخاب همسر باید نظر بزرگترها را قبول کرد و حتی ۴۰درصد گفته اند بهتر است تا جوانان همانند گذشتگان به روش سنتی ازدواج کنند اما در این تحقیق بدرستی مفهوم سنتی یا مدرن بودن ازدواج تعریف نشده است، به طور طبیعی امروزه کمتر جوانی حاضر است تا لحظه عقد همسرش را ندیده، با او صحبت نکند یا نظر صرف واسطه ها و بزرگترها را به طور کامل در انتخاب همسر بپذیرد.
طاهره جوادزاده ۲۸ ساله، کارمند و تحصیلکرده رشته معماری، ازجمله کسانی است که به هیچ وجه حاضر نیست بدون آشنایی قبلی و صحبت با خواستگارش، او را با خانواده آشنا کند.
او میگوید: به نظرم آنقدر بزرگ شده و به کمال عقلی رسیده ام که فرد مورد نظر را با معیارهایم انطباق دهم و انتخاب کنم.
او وقتی در برابر این سوال قرار میگیرد که در صورت مخالفت پدر یا مادرش با فرد مورد نظر، چه میکند، میگوید: امیدوارم چنین اتفاقی نیفتد، ولی سعی میکنم آنان را متقاعد و نظرشان را هر طور شده است، جلب کنم.
اما مریم خانیپور انعطاف بیشتری نسبت به خانوادهاش دارد و هر چند معتقد است باید پیش از خواستگاری با همسر آینده اش و خلقیات او آشنا باشد، ولی دست آخر میگوید: پدر و مادرش هرچه بگویند، قبول میکند. چون نمیخواهد از داشتن پشتوانه بعد از ازدواج محروم شود.
سازمان ملی جوانان در ادامه نظرسنجیها اعلام کرده است که ۲۸.۳ درصد جوانان بهترین محیط انتخاب همسر را دانشگاه و موسسات آموزشی میدانند ، ۲۲.۷ درصد به جمع خانواده و خویشاوندان و البته بقیه هم به جمع دوستان خود اشاره کرده اند.
راههای متعدد انتخاب همسر
اما راههای همسریابی تنها به گزینه های سازمان ملی جوانان خلاصه نمیشود. در حال حاضر هرچند ازدواجها از شکل سنتی خارج میشود و نقش خانواده در گزینش همسر کاهش مییابد، جمع دوستان، مراکز مشاوره، ارتباط با دنیای مجازی، سایتها و چت رومها، بنگاههای دوستیابی و… نقش پررنگ تری مییابند.
از هر ۱۰۰ ازدواج در کلانشهرهایی مانند تهران ۲۲ مورد آن به جدایی منجر میشود و عدهای نیز رشد آمار طلاق را به شیوههای مدرن همسریابی نسبت میدهند.
مرتضی صادق زاده، کارشناس ارشد مشاوره و امور فرهنگی با استناد به تحقیقات انجام شده معتقد است: در ازدواج مدرن خواستگاری یک تشریفات زاید است، توقعات زوجه از زوج بسیار بیشتر از گذشته است و بیشتر جنبه چشم و همچشمی دارد، افراد انعطاف کمتری نسبت به تغییر خواسته های خود دارند و در نهایت به همین دلیل اصطکاک بین زوجها بیشتر است.
وی در عین حال مردسالاری و یکسونگری ازدواجهای سنتی چند ده سال قبل را نیز نقد میکند و میگوید: البته ازدواجی که به طور صرف توسط خانواده ها تصمیم گیری شود نه در عرف ریشه دارد و نه در شرع، و از سنت ما نیز بسیار فاصله دارد، باید بپذیریم شرایط اجتماعی و فرهنگی تغییر کرده اما نباید به صرف مدرن شدن زندگی خانوادگی، سادگی و انعطاف و صمیمیت ازدواجهای خانواده مدار را فراموش کنیم.
ازدواجهای اینترنتی ، ازدواجهای بنگاهی
بیش از ۳۹ سایت همسریابی به زبان فارسی در فضای اینترنت فعال است و گفته میشود با بالا رفتن سطح دسترسی جامعه به فضای مجازی، همسریابی از طریق سایتهای انتخاب همسر و چتروم افزایش یافته است.
از سوی دیگر، افزایش تعداد بنگاهها و دفاتر همسریابی بخصوص در شهرهای بزرگ به نوعی نقش واسطه های دیروز را بازی میکنند که گرایش برخی جوانان به استفاده از ظرفیت این دفاتر در انتخاب همسر در حال افزایش است.
اما محمدجواد علیاکبری، رئیس وقت سازمان ملی جوانان نسبت به فعالیت غیرقانونی این مراکز همسریابی ابراز نگرانی کرد بنابراین در حال حاضر بخش عمدهای از این مراکز غیرقانونی و بدون مجوز فعالیت از سازمان ملی جوانان هستند.
بخصوص این که عملکرد زیرزمینی برخی از این مراکز که البته از تعداد نامشخص آنان نیز حکایت میکند مراجعان را در معرض آسیبهای روحی روانی قرار میدهد.
کدام راه موفقتر است؟
قدیمیها ازدواج را هندوانه سربسته میدانستند، این روزها با پیچیده شدن روابط اجتماعی این ابهام بیشتر شده است، هر چند صاحبان نگاه سنتی به ازدواج میکوشند تا با ورود ریش سفیدان و اعضای بزرگتر خانواده بر روند انتخاب همسر جوانان، از ابهام و ریسک آن بکاهند، اما جوانترها ترجیح میدهند، فرآیند انتخاب با نظرقطعی و نهایی خود آنان خاتمه یابد.
«مهرداد-ج» از جمله این افراد است که با وجود بههم خوردن ازدواجش در دوران عقد، همچنان قصد داشت همسرش را خودش انتخاب کند. چون عقیده دارد، او قرار است یک عمر زندگی کند نه پدر یا عمو و…
براساس پژوهشهای انجام شده نمیتوان از بین ازدواج سنتی و مدرن یا شیوههای متعدد انتخاب همسر حکم داد که کدامیک صددرصد به شکست و کدام یک به موفقیت میانجامد.
«م- آراسته»، مشاور فرهنگی و ازدواج در یکی از مراکز مشاوره خصوصی، افراط و تفریط را باعث افزایش ریسک در ازدواج میداند.
او میگوید: در برخی خانوادههای قدیمی این اعتقاد وجود دارد که دختر باید با لباس سفید به خانه شوهر برود و با کفن خارج شود. این نگاه در ازدواج و انتخاب همسر همانقدر آسیب زاست که به اشارهای جوانان حاضر شوند، طلاق بگیرند.
به عقیده این مشاور ازدواج، اگر جوانان آموزش پیش از ازدواج را از دوران متوسطه ببینند، نه تنها نسبت به تابو شدن انتخاب همسر که در برگزیدن گزینه مناسب دقت بیشتری خواهند کرد.
آراسته پیشنهاد میکند، جوانان را براساس شرایط روز با مقوله ازدواج و ابزارهای مدرن انتخاب همسر آشنا کنیم و این روند باید از طریق آموزش رسمی و غیررسمی انجام شود.
گردآورنده: سایت کرکان بندرانزلی
