ایوان و تلار تابستانی که از مهم ترین عناصر واحد مسکونی و محل بیش تر فعالیت های روزانه است، لایه ای آشکار است که گاه دور تا دور بنا را احاطه کرده وو برای فرار از رطوبت زمین، روی پی ها و کرسی هایی در ارتفاع بالای سطح زمین احداث شده است. ارتباط طبقات و زمین  با پله های یک طرفه ای است که در نمای اصلی جلوه گر انعطاطف مسکن هم ساز با طبیعت بوده است. به عبارت دیگر، بنا در لایه های متخلخل سطحی و ارتفاعی  همانند گیاهان روییده از زمین هم گونی خود را با محیط پیرامون نشان می دهد. ساختمان مسکونی در میانه ی حیاط قرار گرفته و به منظور ایجاد امکان کوران در محوطه، از تمامی عناصر واقع در حیاط و واحد های مسکونی و مجاور(همسایگان) فاصله دارد.

تمام این خصوصیات ویژه، ظاهر مسکن روستایی گیلان را تعریف می کند. در نقاط مختلف جلگه ای این منطقه، به دلیل تفاوت در میزان بارش، رطوبت نسبی هوا و بادهای محلی این منطقه، به دلیل تفاوت در میزان بارش، رطوبت نسبی هوا و بادهای محلی، گونه های مختلف خانه، با پی هایی  از انواع  پاکونه، سکتی(سکت چا) و شیکیلی و دیوارهایی از انواع زگالی، زگمه ای(داروورجین) خشتی و آجاری پدید آمده اند.

با نگاهی کوتاه به توصیف خانه های شهرهای گیلان در کتب تاریخی و سفرنامه ها، تاثیر عوامل گوناگونی چون خصوصیات اقلیمی، وضعیت اجتماعی، ویژگی های اقتصادی و مصالح مناسب و در دسترس  را بر بناهای مسکونی به عیان می توان دید. در این میان تاثیر اقلیم از دیگر عوامل واضح تر است، به گونه ای که در تمام نوشته ها، بام های شیب دار و سفال پوش شهر و ایوان های ساخته از چوب، بیش تر در نظر نویسندگان هویدا شده است. در خصوص معماری سنتی شهر ها، با تکیه بر بیان شمای کلی آن، بر تمایز بارز فرم سقف، استفاده ی زیاد از فضاهای نیمه محصوری مانند ایوانف پوشش اجزاء ساختمان از گزند رطوبت و باران و هم چنین نوع همسایگی و حصار محوطه تاکید دارد.

ه دلیل ویژگی ها برشمرده شده، معماری مسکونی این نقاط برون گرا بوده و در بیش تر مواقع فضای برون بر درون ارجح است. بدین سبب ایوان های سرتا سری بخش لاینفک خانه های قدیمی است که کار کردهای متونعی دارد، مانند نشیمن، فضای مهمان، خواب، بازی کودکان، غذا خوردن، آشپزی و هر آن چه در شبانه روز لازم است. در پشت ایوان که غالبا رو به جنوب است، اتاق ها قرار دارند. برخلاف اتاق های خانه های روستایی که تک لایه است، در بسیاری از خانه های قدیمی شهرها، اتاق ها دو لایه و تو در تو ساخته شده اند.

برگرفته از کتاب:معماری خانه های گیلان: مژگان خاکپور

گردآورنده: مریم واقف

منبع: سایت کرکان بندرانزلی www.karkan.ir