منطقه آزاد از ایتدا

نوشته:آرمین نویری

سازمان منطقه آزاد انزلی با تصویب مجلس شورای اسلامی در ۱۳۸۲ و تایید اساسنامه در هیئت دولت در ۱۳۸۳ و سرانجام تصویب و ابلاغ نقشه محدوده هیئت وزیران در ۱۳۸۴ شکل گرفت. 

نخستین هیئت مدیره سازمان  در تابستان ۱۳۸۳ تعیین شد که در سالهای ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ بدلیل عدم شناخت دستگاههای اجرایی محلی از قوانین و مقررات مناطق آزاد ، منطقه عملیاتی نشد و درگیر بحران هویت و معرفی خود به دستگاههای اجرایی محلی و مردم شد. لذا توفیق چندانی نیز دراین خصوص بدست نیامد.

در این سالها نیروی انسانی سازمان وضعیتی غیرمنسجم و پراکنده داشت که بخشی از آن در شهرستان رشت و بخشی در داخل محدوده منطقه مستقر بود. پیکره اصلی نیروی انسانی سازمان را نیروی غیرکارشناس تشکیل میداد و سازمان فاقد ساختار سازمانی رسمی بود.

در ۱۳۸۵ مطالعه چند طرح عمرانی و قراردادهای پیمانکاری برای تسطیح و محوطه سازی منطقه منعقد و رسما عملیات عمرانی سازمان آغاز شد.از ابتدای ۱۳۸۵ تا پایان مرداد ماه گمرک ایران مانع اخذ عوارض سیف کالای تجاری شد که تنها ممر درآمدی  منطقه بود و به ناچار منطقه با مبلغ ناچیزی مجبور به تامین  هزینه های جاری خود گردید. در همین سال هیئت مدیره سازمان برای کاستن از اتکای صددرصد به سهمیه سود بازرگانی دولتی براساس آیین نامه نحوه اخذ عوارض در مناطق آزاد درآمد جدیدی را از محل کالاهای تجاری وارداتی تعریف کرد و به مقدار ۶/۰ در هزار از کالاهای وارداتی عوارض اخذ کرد. این امر به همراه صدور مجدد مجوز گمرک در هفت ماه باقیمانده ۱۳۸۵ که امکان اخذ درآمد سیف کالا را فراهم آورد، توانست بخشی از اعتبارات موردنیاز طرحهای عمرانی سازمان را تامین کند.

در همین سال ساختار سازمانی رسمی  سازمان طراحی و بطور موقت به اجرا گذاشته شد  و موقعیت نیروی انسانی بگونه ای ساماندهی شد که روند غیرکارشناسی به کارشناسی تبدیل و در ادامه همین روند در ۱۳۸۶ هم مطالعه ساختار سازمانی به مشاور مربوطه سپرده شد. بدین ترتیب ترکیب نیروی انسانی بهبود کیفی بیشتری یافت . بنحوی که هم اکنون نیرو های سازمانی با کمک گیری از نیروهای کارشناس بومی اداره میشود  و مابقی نیروها از طریق شرکتهای خدماتی،حفاظتی، شرکت تابعه و نیروی مامور از سایر دستگاهها تامین میشود.

هم اکنون در منطقه آزاد انزلی چهار پروژه عظیم در دست اجراست. مهمترین پروژه منطقه آزاد انزلی فاز یک پروژه بندر کاسپین با بودجه ای معادل ۱۰۰ میلیارد تومان است. از قابلیت های بندر کاسپین عدم وجود محدودیتی برای توسعه پس کرانه است. از سوی دیگر وجود ترمینال های نفتی، فله خشک، رو-رو راه آهن، کانتینری، بار و مسافر و مرکز تعمیراتی، پشتیبانی برای کشتی های داخلی و خارجی آن را از سایر بنادر موجود در دریای خزر متمایز کرده است.

بندر کاسپین قابلیت پهلوگیری کشتی هایی با آبخور۹ متر و ظرفیت حمل ۱۲ هزار تن کالای تجاری و ۲۰ هزار تن کالای نفتی را خواهدداشت.

هزینه نهایی اجرای این طرح حدود ۴۰۰ میالارد تومان است و در مرحله اول ساخت، این بندر دارای ظرفیت تخلیه و بارگیری سالیانه ۵ میلون تن کالا خواهد بود که در بخش نخست از مرحله اول ، اسکله این بندر با ظرفیت ۲ میلیون تن و ۴ پست اسکله ایجاد میشود.

مسیر چهارخطه زیباکنار، تقاطع غیر همسطح بندر کاسپین، مجتمع عظیم مسکونی طاووس از پروژه های در دست اجرا در منطقه آزاد است.

آیا باید بندر کاسپین را ساخت

نوشته:سروش خطیب

مسئولین منطقه آزاد انزلی در حالی بندر در حال ساخت کاسپین را ارزشمندترین هدیه دولت به مردم استان گیلان دانسته اند که نماینده مردم انزلی هموراده از غیراقتصادی بودن راه‌اندازی این بندر سخن گفته است.

خسته بند می‌گوید: پروژه ساخت بندر کاسپین بدون تحقیق آغاز شده و فاقد توجیه اقتصادی است! به گفته او بهتر است هزینه ساخت ۴۰۰میلیاردتومانی این بندر صرف پروژه های عمرانی دیگر در منطقه و کشور شود. او می گوید صدها میلیارد تومان از بودجه ملی صرف ساخت بندری می‌شود که توجیه اقتصادی ندارد! اما معمولا نمایندگان مجلس از راه‌اندازی چنین پروژه‌هایی در حوزه انتخابی‌‌شان استقبال می‌کنند زیرا در پس اجرای این طرح‌ها،  اشتغال به وجود خواهد آمد و افزایش اشتغال حجم سبد آرای نماینده را بالا خواهد برد، پس چرا نماینده شهر از موافقان راه‌اندازی بندر کاسپین محسوب نمی‌شود؟

اگر از منظر دیگری به گفته‌های موافقان و مخالفان پروژه نگاه کنیم، با در نظر گرفتن نیازهای استان و کشور، متوجه می شویم که مخالفت با راه‌اندازی این بندر ناشی از تحلیل غلطی بوده که بر مبنای داده‌های اشتباه صورت میگیرد. سال‌هاست که در کشور ما صحبت از راه اندازی بزرگراه شمال‌- جنوب (نوستراک) است. نوستراک مسیری است که زمان دسترسی آسیای شرقی به بازارهای اروپایی را بین ۹ تا ۱۱ روز کاهش خواهد داد. این مسیر در خاورمیانه از انزلی شروع شده و به بندرعباس می‌رسد.

آزاد راه رشت – قزوین  یا راه‌آهن قزوین – رشت – انزلی،  بخش کوچکی از این پروژه بزرگ است که مدتی است عملیاتی شده است. قرار است کشورهای عضو پیمان «آ.سه. آن» به همراه چین، ژاپن و کره کالاهایشان را از مسیر دریایی به بندرعباس برسانند و از آنجا کالاها با قطار به انزلی آورده شود و از انزلی با کشتی به روسیه و سپس به اروپا حمل شود یا اینکه مسیر انزلی – آستارا هم دارای ریل آهن شود و پس از اتصال به راه‌آهن جمهوری آذربایجان کالاها از طریق راه‌آهن به بازار هدف (اروپا)  برده شود.

با عملیاتی شدن این طرح سالانه حدود ۲۰میلیارد دلار درآمد حاصل از ترانزیت کالا نصیب ایران خواهد شد .بنابراین تا اینجای کار ساخت این بندر در ۱۰کیلومتری بندرانزلی نه تنها موازی‌کاری نیست بلکه واجب هم نظر میرسد. از طرفی بندر قدیمی انزلی با ۱۱ اسکله موجود در داخل شهر انزلی موجبات ایجاد ترافیک های سنگین در ورودی شهر وهمچنین آلودگی کانال دهانه مرداب را شده است. نکاتی که از دید بسیاری از مسئولین شهری پنهان مانده و یا نخواسته اند ببینند. درحالی که با ساخت بندر کاسپین علاوه بر انتقال ترافیک به محلی در خارج از شهر و جابجایی کالاها با ظرفیت بیشتر، می تواند از بندر انزلی به عنوان اسلکه مسافری برای جابجایی مسافران از ایران به کشور های حاشیه دریای خزر و وسیله ای برای جلب توریست های آسیای میانه به ایران استفاده شود.

از سویی دیگر اگر به ظرفیت بنادر جنوبی و وضعیت راه‌های مواصلاتی منطقه جنوب کشور توجه کنیم درمی‌یابیم که با فرض آماده‌سازی شمال کشور برای ترانزیت کالا، جنوب کشور از این آمادگی برخوردار نیست! با ساخت بندر کاسپین با ظرفیت حد اقل ۳۰ میلیون تن  کالا به همراه بنادر آستارا، چمخاله و کیاشهر ظرفیت ترانزیت کالا در گیلان به حدی بالا میرود که بنادر جنوب کشور و راه های مواصلاتی آن جوابگوی تغذیه این بنادر نخواهد بود.

بنابر این همزمان با ساخت بندر کاسپین  می‌بایست ظرفیت بنادر جنوبی کشور را توسعه داد و برای مسیر های ریلی و جاده‌ای جنوب و مرکز کشور هم فکری کرد تا ساخت بندر کاسپین برای مخالفان این طرح وعلی الخصوص نماینده شهر توجیه فنی – اقتصادی داشته باشد و نگرانی‌های او بابت مشکلات زیست‌محیطی‌ این بندرهم بر طرف شود.

منطقه آزاد بندرانزلی اهداف و آرمانها

بندرانزلی یکی از فعال ترین بنادر در بین ۵ کشور حاشیه دریای خزر و بزرگترین بندر حاشیه شمالی کشور با مساحتی حدود ۲۸۰ کیلومتر مربع و ۱۳۰ هزار نفر جمعیت است که از۳۵۰ سال گذشته کشتیرانی در آن رواج داشته است. این شهر ساحلی در یک قرن گذشته شاهد جابجایی بیش از بیست هزار مسافر به روسیه و سایر کشورهای حاشیه دریای خزر بوده و در هیمن ایام قریب به ۴۸۰ فروند کشتی تجاری از روسیه در اسکله بندر انزلی پهلو گرفته است. انزلی اولین شهر ایران است که در سال ۱۹۰۰ میلادی دارای روشنایی برق شد و دو سال قبل از آن دارای شبکه ارتباط تلفن بوده است.

این شهر به دلیل واقع شدن درمسیر ترانزیتی شمال ـ جنوب ، کشورهای آسیای جنوب شرقی ، حاشیه خلیج فارس، جمهوری های آسیای میانه، قفقاز ، روسیه و اروپا از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. از سویی وجود ۱۰ پست اسکله به طول ۱۵۸۱ متر و با ظرفیت ۸۰ هزار تن با کاربری تجاری و خدماتی و نفتی شبکه کنترل ترافیکی دریایی  شبکه رایانه ای مشترک با گمرک جهت سهولت ترخیص کالا، نزدیکی به فرودگاه بین المللی رشت، نیروگاه برق و اتصال به پیکره سرزمینی از طریق راه زمینی و استحصال مرغوب ترین خاویار جهان می تواند زمینه ساز تولید و صادرات بیشتر از پیش از بندرانزلی به سایر نقاط دنیا شود.

منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی انزلی

بنابه تعاریف بین المللی منطقه آزاد محدوده حراست شده بندری و غیر بندری است که از شمول برخی ازمقررات جاری کشور متبوع خارج بوده وبا بهره گیری ازمزایایی نظیر معافیتهای مالیاتی، بخشودگی سود و عوارض گمرکی، عدم وجود تشریفات زاید ارزی، اداری و مقررات دست و پاگیر و همچنین سهولت و تسریع در فرآیندهای صادرات و واردات با جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه سرزمین اصلی کمک می نماید.

منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی انزلی اهدافی نظیر: عمران و آبادانی و ارائه خدمات عمومی ـ رشد و توسعه اقتصادـ جذب سرمایه گذاری خارجی و داخلی ـ ایجاد اشتغال سالم و مولد ـ تنظیم بازارکار و کالا، تشویق تولید و صادرات کالا ـ ورود و حضورفعال دربازارهای منطقه ای و جهانی ـ جذب فناوریهای جدید و انتقال علم و دانش فنی به عوامل تولید داخلی همسو با توسعه علمی و فناوری جهان ـ تسریع درفرایندهای تجاری ، اقتصادی و فناوری (کاتالیزور) با ایجاد بستر مناسب جهت انجام آزمایشی طرح ها و تعمیم آن به سرتاسر کشور که رسالت تعامل فعال باجهان، منطبق با سند چشم انداز بیست ساله کشور را دنبال می نماید .

این منطقه شامل محدوده وسیعی از شهرستان بندر انزلی به مساحت ۳۲۰۰ هکتار خشکی و ۴۰ کیلو متر مربع آبی ، که منطقه ویژه اقتصادی سابق، شهرک زیبای صنعتی حسن رود و محدوده بندری اداره کل بنادر وکشتیرانی گیلان را نیز دربر میگیرد. این امر مطلوبیت و جاذبه منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی انزلی و اختیارات قانونی آن را برای ارائه تسهیلات در زمینه تخلیه و بارگیری وسایر امورارتقاء داده است.

انزلی در مسیر بین المللی کریدور شمال جنوب ، نستراک (Nostrac) که آن را کریدور حمل و نقل قرن بیست ویکم آسیا و اروپا می دانند قرار گرفته و بندر هلسینکی در شمال اروپا را از طریق روسیه به بنادر شمال و جنوب دریای خزر، بنادر خلیج فارس و سپس به کشور های جنوب و شرق آسیا متصل می کند.

منطقه آزاد تجاری – صنعتی انزلی در دو قسمت جداگانه در شرق و غرب شهرستان بندرانزلی ایجاد می شود و هر یک از مناطق پتانسیل خاص خود را دارد که ذیلاً به آن اشاره گردیده است.

پتانسیل قسمت شرقی شامل تاسیسات بندری و گمرک ،شهرک صنعتی،اراضی منابع طبیعی و مجاورت با تالاب انزلی می باشد

پتانسیل قسمت غربی شامل اراضی مناسب طبیعی، تراکم کم جمعیت و مناطق مسکونی ،غالب زمین های زیر کشت برای صیفی کاری و باغات و کم ترین مقدار زمین جهت شالیکاری، دسترسی به ساحل مناسب و وجود اماکن و تاسیسات تفریحی و توریستی درمنطقه است.

منبع: سایت وارش