دیداری با استاد قسمت خانی 

صدای تالش در سینه توست 

روز دوشنبه نهم آذرماه ۱۳۸۸ خورشیدی (۳۰ نوامبر ۲۰۰۹ میلادی) در ارتباط با یک پروژه سینمایی، وارد شهرستان رضوانشهر واقع در ۶۰ کیلومتری شمال غرب رشت مرکز استان گیلان شدم. پس از یافتن مطلع محلی و صحبت های ابتدایی، از راننده ای خواستم  مرا به یک رستوران ارائه دهنده غذاهای سنتی ببرد. بدین منظور به روستای پنل (Ponel) رفتیم. جوانک اصالتاً تالش بود و صدای موسیقی پاپ هم در اتاق کوچک خودرو پرایدش جولان می داد. گفتم شما که تالش هستی، استاد قسمت خانی را می شناسی؟ پاسخ داد: بله، همسایه ماست. فوری موضوع رستوران و خوردن یک غذای محلی فراموشم شد و از او خواستم مرا به منزلش ببرد. پنج کیلومتر بعد به روستای سکام (Sekam) رسیدیم. این دیدار همان طور که برای من ناگهانی بود، برای استاد خانی هم، چنین شد و با روی باز مرا به اتاق کوچک روستایی اش راهنمایی کرد.

نخستین بار، پاییز ۱۳۸۰ (۲۰۰۱ میلادی) او را در سالن رودکی تهران دیدم و تقریباً هر سال یکی دو بار می دیدمش که آخرینش زمستان ۱۳۸۳ (۲۰۰۴ میلادی) در ششمین جشنواره موسیقی نواحی کرمان بود. پس از آن، دولتی که ادعای اصول گرایی می کرد و قرار بود به ریشه ها بپردازد، روی کار آمد و اولین کارش قطع ریشه موسیقی نواحی ایران بود. جشنواره بزرگ و معتبر موسیقی نواحی کرمان تعطیل شد و دیگر فرصتی پیش نیامد تا با او و دیگر راویان فرهنگ شفاهی کشورمان دیداری تازه کنیم. گر چه وی را مریض احوال یافتم ولی این مانع از آن نبود که برایم نخواند و چون احساس کرد، سینه اش یاری نمی کند، بلند شد و دایره بر دست گرفت تا گرم تر بخواند. با آن که آهنگ های زیادی از دانسته هایش توسط هنرمند جوان آرمین فریدی گردآوری و توسط موسسه ماهور منتشر شده است، ولی هنوز نکته ها در سینه دارد. در بازگشت وقتی به رشت رسیدم، این گله را نزد آرمین فریدی باز کردم که چرا بیشتر از این، به اندوخته های شفاهی استاد نمی پردازد.

 قسمت خانی به یک معنی عصاره موسیقی تالشی در حوزه آوازی است. تبحرش در خواندن ترانه های شادمانی و  آوازهای ویژه قوم، زبانزد همه تالشیان است. تقریباً هر تالشی را دیدم و صحبت او به میان آمد، نام و صدای وی برای شان آشنا بود. هزاران عروس و داماد تالش، بهترین لحظه های عمرشان را با صدای گیرای قست خانی گذرانده اند. او در عین حال آوازهای عاشقانه و دلتنگی را هم به نیکی می خواند، همچنین آوازهای مذهبی در مدح پیامبر اسلام (ص). بیشتر تالش ها پیرو مذهب سنی شافعی اند و بر خلاف شیعیان که میلاد پیامبر را سرسری می گذرانند، جشن های مولودی خوانی شاد در مساجد دارند.

  صحبت از خواننده ای به نام روح انگیز کردم که نمونه آوازهایش را در پایگاه اینترنتی اش شنیده بودم. فوری شناخت و گفت پیش از انقلاب چند بار پیش من آمد. بعدها نیز در رادیو رشت آوازهایش پخش می شد و پس از انقلاب هم به سوئد رفت. از فریبرز رستمی صحبتی به میان آمد و سراغش را گرفت. گفتم که بر اساس رقص ها و ترانه های تالشی یک برنامه زیبای موزیکال درست کرده است و به زودی هم DVD های آن به بازار می آید

 از این که جشنواره های حامی موسیقی محلی ایران به همین سادگی تعطیل شده اند، ناخرسند بود. خیلی از محمدرضا درویشی یاد کرد و اشاره ای به زحمت های فراوان او داشت. کاش می توانستم بیشتر نزد او بمانم. کاش یک دوربین عکاسی داشتم و ای کاش این دستگاه کوچک رکوردر من نمی سوخت. در آن صورت می توانستم جلوه های زیبایی از صدا و تصویر او را برای تان به ارمغان بیاورم.

منبع: وبلاگ موسیقی ما