پل تاریخی مورغانه پورد در روستای لاله دشت از توابع دهستان بلسبنه کوچصفهان

از: محمدعلی صداقت

یکی از ولایات قدیمی گیلان به شمار می‌آید که به استناد کتاب «نزهت ‌القلوب» به فرمان اردشیر بابکان موسس سلسله ساسانیان بنا شده است. این شهر در گذشته دور به نام‌های بهمش، بهمنش، کوچ‌خان و کوچستان نامیده می‌شده است.

تاریخ کوچصفهان با توجه به این که حدود ۱۷۳۰ سال قدمت دارد متأثر از تاریخ گیلان است. با مطالعه تاریخ دوران ملوک‌الطوایفی گیلان، معلوم می‌شود که کوچصفهان موقعیت نظامی ویژه‌ای در گیلان «بیه‌پس» داشته و از این جهت مورد حمله مغول قرار گرفته است.

الجایتو سلطان در یازدهم ذیحجه سال ۷۰۶ هجری قمری به این منطقه حمله کرد و خرابی زیادی به بار آورد، که این خرابی به موقعیت تجاری و اقتصادی کوچصفهان لطمه زد ولی پس از مدتی این شهر توانست اهمیت نظامی و تجاری خود را بازیابد و در سال ۸۸۱ هجری قمری مرکز سپاه گیلان «بیه‌پس» شود.

در تقسیمات کشوری سال ۱۳۱۶ کوچصفهان بخشی از شهرستان رشت به شمار آمد. این شهر از شمال به بخش‌های لشت‌نشا، زیباکنار و خشکبیجار، از جنوب به دیلمان و سنگر، از شرق به سپیدرود و از غرب به بخش مرکزی رشت محدود است.

آب و هوای کوچصفهان مانند دیگر مناطق گیلان از نوع آب و هوای معتدل مدیترانه‌ای با رطوبت بیشتر است.نوع خاک کوچصفهان، خاک رسوبی جلگه‌ای است، خاک‌های جلگه‌ای معمولاً از شن‌های ساحلی یا از رسوبات رودخانه‌ها به وجود می‌آیند.

کوچصفهان در مسیر جاده‌کناره واقع است و راه رشت ـ رامسر از مرکز آن می‌گذرد.علاوه بر مرکز کوچصفهان بعضی از قرای تابع این بخش نیز با توجه به قرار گرفتن در مسیر جاده از موقعیت ارتباطی مناسبی برخوردارند.

راه شوسه کوچصفهان به لشت‌نشا، زیباکنار، خشکبیجار و کوچصفهان به سنگر از جاده رشت ـ رامسر منشعب می‌شود و مرکز کوچصفهان به صورت چهارراهی درآمده است که محل تلاقی راه‌های رشت، لاهیجان، ‌لشت‌نشا، زیباکنار، خشکبیجار و سنگر است.

● اقتصاد کوچصفهان

در کوچصفهان کشاورزی اساس و زیربنای تمامی امور است. ۸۰درصد جمعیت این شهر ساکن روستاها هستند و زندگی آنها رابطه مستقیمی با بخش کشاورزی دارد و ۲۰درصد بقیه هم که ساکن شهر هستند بیشتر به مشاغل بازرگانی مشغولند و امرارمعاش آنان هم بستگی به اوضاع کشاورزی این بخش دارد. لذا کشاورزی اساس و زیربنای اقتصاد کوچصفهان است، در این بخش بسیاری از محصولات کشاورزی تولید می‌شود که مهمترین آن برنج است و در تمامی روستاهای کوچصفهان کشت می‌شود. برنج‌هایی که در کوچصفهان کشت می‌شود از نوع صدری، هاشمی، بینام و خزر است که در اقصی‌نقاط کشور بازار دارد.

نخود، لوبیا و باقلا از حبوب مهمی هستند که در کوچصفهان کشت می‌شوند و در بازار دیگر شهرهای گیلان به فروش می‌رسد. کاشت سبزی در روستاهای کوچصفهان معمول است. از انواع سبزی‌های کوچصفهان می‌توان به کاهو، اسفناج، سیر، پیاز، هویج، گوجه‌فرنگی، تره، جعفری و فلفل اشاره کرد که از این میان پیاز، سیر و گوجه‌فرنگی اهمیت بیشتری دارند.در این منطقه پرورش کرم ابریشم سابقه طولانی دارد، در گذشته کوچصفهان یکی از مراکز مهم پرورش کرم ابریشم گیلان بوده است.

از دوره صفویه که پرورش کرم ابریشم در ایران به علت بروز بیماری ویژه کرم ابریشم (پیرین) و بی‌توجهی مردم و حکمرانان وقت به تدریج رو به افول گذاشت، پرورش کرم ابریشم در این بخش نیز از رونق افتاد تا اینکه در سال‌های اخیر توجه به آن فزونی گرفت.

گویند کوچصفهان از زمان صفویه به این نام خوانده شد و علت اصلی آن حاصلخیزی این منطقه بود که به اصفهان کوچک (در آن زمان پایتخت ایران بود) یا کوچک اصفهان ملقب شد. به علت اینکه کوچک به لهجه محلی کوچ گفته می‌شود، اینجا را کوچ اصفهان نامیده‌اند.

● روزهای بازار

کوچصفهان مانند بیشتر شهرهای گیلان، دارای روز بازار است و دو روز در هفته (یکشنبه و چهارشنبه) روزهای بازار این بخش است و کشاورزان در این روزها برای دادوستد به مرکز بخش می‌آیند و کسبه و تجار در میدان معینی جمع می‌شوند.

تا چندی پیش چادرهایی در این محل به پا می‌شد که غیر از روزهای بازار این چادرها برچیده می‌شدند، اما درحال حاضر با ساختن مغازه شکل سنتی این بازار دگرگون شده است اما با وجود این نقش سابق خود را همچنان ایفا می‌کند.

دیدارکنندگان از کوچصفهان حتماً سری به این بازارها می‌زنند و محصولات محلی را خریداری می‌کنند.زنبیل و حصیر کوچصفهان خریداران زیادی دارد. در روزهای بازار فروشندگان نقاط مختلف گیلان و مازندران اجناس و کالاهای خود را برای فروش به کوچصفهان می‌آورند و اهالی روستاها نیز برای تهیه مایحتاج خود و خرید اجناس به مرکز بخش می‌آیند. به طور کلی می‌توان گفت کوچصفهان آداب و رسوم ویژه‌ای ندارد و آداب و رسوم مردم این منطقه همان آداب و رسومی است که در تمامی استان گیان قابل احترام مردم است.

هوای کوچصفهان از نوع هوای معتدل مدیترانه‌ای همراه با نم و رطوبت است، اختلاف درجه حرارت روز و شب در تابستان و زمستان زیاد نیست و اعتدال هوا به قولی در خلق و خوی نرمش‌پذیر و آرام مردم مهربان این منطقه تأثیری نیکو دارد.

جمعیت کوچصفهان با توجه به آخرین آمارگیری سال ۱۳۸۵ معادل ۵۰۵۷۴ نفر است که ۸۴۰۲نفر در مرکز بخش و ۴۲۱۷۲نفر در روستاهای اطراف زندگی می‌کنند. اقتصاد کوچصفهان در حال رشد و ترقی است. در کوچصفهان کارخانه‌های برنجکوبی، چوب‌بری، کارگاه‌های موزاییک‌سازی، کیک و کلوچه، جوراب‌بافی، گونی‌بافی و تهیه مصالح ساختمانی فعال است.

● جاذبه‌های گردشگری

در خیابان شهید رحیم‌زاده این شهر یک پل آجری قدیمی به چشم می‌خورد که در اصطلاح محلی و با لهجه گیلکی به آن «مرغانه پورد» می‌گویند که به معنای پل تخم‌مرغی است. «مرغانه‌پورد» به اعتقاد مردم پلی است که یک پیرزن از راه فروش تخم‌مرغ هزینه ساخت آن را برای رفاه مردم تأمین کرده است.

کوچصفهان چندین امامزاده دارد که امامزاده آقاسیدقاسم(ع) (رودکل)، امامزاده آقاسیدرضی(ع)، امامزاده آقاسیدابوجعفر(ع)، امامزاده آقاسید دانیال(ع)، امامزاده آقاسیدعاشور(ع)، امامزاده آقاسیدمحمد(ع)، امامزاده آقاسیدقاسم(ع) (چولاب) و امامزاده آقاسید احمد(ع) از آن جمله است.کوچصفهان در کل منطقه زیبایی است که مسافران را به گرمی پذیرا می‌شود.علاوه بر شاخه اصلی سفیدرود که از کنار کوچصفهان می‌گذرد، دیگر رودهایی که آب کشاورزی این بخش را تأمین می‌کند شامل رود نورود و خمام‌رود، رودخانه‌های فرعی توشاجوی، بهارجوی، میزاجوی، ادباجوی و سالارجوی است. کشاورزان کوچصفهان علاوه بر عرضه محصولات خود در یکشنبه‌بازار و چهارشنبه بازار، میزان قابل‌توجهی از آن را به شهرها و بخش‌های اطراف حمل می‌کنند، از این روی راه‌هایی که کوچصفهان را با اطراف خود مرتبط می‌کنند، بسیار حائز اهمیت است.

منبع:گیلانیکا